Het daagt in het Oosten

Mahbubani is de zoon van vluchtelingen uit de provincie Sindh, het toneel van bloedbaden na de scheuring van Pakistan en India. Deze asielzoeker werd in Singapore de chef van de buitenlandse dienst en één van de invloedrijkste diplomaten van Azië. Nu is hij ‘dean’ van de Lee Kuan Yew School of Public Policy aan de Nationale Universiteit van singapore. Zijn dit jaar verschenen boek The New Asian Hemisphere: The Irresistible Shift of Global Power to the East wakkerde wereldwijd het debat over de opkomst van ‘Het Oosten’ aan.

Een lezing aan de HAN vormde de reden voor zijn bezoek aan Nederland. In Nijmegen discussieerde Mahbubani tijdesn de HAN-masterclass met studenten en sprak daarna met ScienceGuide over Obama, Deng Xiaoping, Abdul Kalam en over de macht van het onderwijs.

Uw boek schokt, het provoceert. Men zegt dat u stelt dat democratie en rechtsstaat helemaal niet zo wezenlijk zijn voor de totstandkoming van een succesvol land. Dat u de Westerse samenleving als ten dode hebt opgeschreven en deze een beetje uitlacht.

De grote Amerikaanse kranten willen mijn boek niet recenseren. Dat is een ‘telling example’ van de attitude die in de Westerse intellectuele kring heerst. Het boek verstoort de incestueuze dialoog die door bladen en media in stand wordt gehouden.

Het kan ook zijn dat uw boek als een soort ‘nouveau-riche’ oprisping wordt opgevat. Als het soort gebaar waar ook Russische miljardairs gek op zijn. Die kopen een voetbalclub of een supermodel om te laten zien dat ze het Westen de baas zijn, maar verder weinig stijl of klasse bezitten…

Nee toch…het is de arrogantie van het Westen die mijn scherpte uitlokt, dat incestueuze in het politieke en intellectuele discours. De pretentie bijvoorbeeld dat de analyses en conclusies van Westerse denkers per definitie universeel zijn. V.S. Naipaul, Francis Fukuyama, dat soort auteurs heeft daar een handje van. Die pretenderen dat de wereld maar één verhaal kent, ‘only one narrative that counts.’

De scherpte van mijn verhaal heeft daarmee te maken, omdat men in het Westen ook nog denkt dat het een ‘open mind’ heeft. Maar de intellectuelen hebben ‘absolutely no clue’ over het denken en de ontwikkelingen in Azië. Ze kunnen zich gewoon geen ander paradigma voorstellen dan hun eigen denkraam. Ze snappen niet dat alle kleuren van het denken van mensen ‘shades of gray’ zijn.

Grote leider Deng

Wat is voor u dan de kern van het alternatieve ‘narrative’ vanuit Azië?

Pragmatisme, regionaal durven samenwerken, elkaar accepteren, naar elkaar toegroeien daarin, ‘the amazing hunger to learn.’

Weet u, de grootste leider uit de geschiedenis is voor mij Deng Xiaoping. Die bevrijdde het verarmde China van honger, burgeroorlogen en een universele pretentie, ideologisch. Honderden miljoenen mensen zijn binnen één generatie van armoede en ellende opgetild naar welvaartsgroei, meer openheid, nieuwe economie. Deng zei dat het hem niet uitmaakte of een kat wit is of zwart, als hij maar muizen vangt. Nu willen alle Chinezen en de overige Aziaten dit: een modern, veilig middenklasse bestaan. Net als Europeanen leven, dat is de droom, ‘our narrative.’ Democratie komt daar vanzelf achteraan, stap voor stap. Dat leg je niet op.

Grote leiders als Deng bieden vaak als eerste een doorbraak in de economische en politieke stelsels van verdeling en macht in hun land. In Azië gaan gelukkig steeds meer landen leren van elkaar in dit opzicht. Kijk maar hoe Vietnam na vreselijke oorlogsjaren van Deng ging leren, hoe Zuid-Korea van Japan ging leren. Dat leren van elkaar is een vorm van good governance geworden. Waar dat niet gebeurt, de Filippijnen en Noord-Korea,  zie je de armoede, de dramatische gevolgen.

Die manier van denken en werken is in Europa na 1945 door mensen als Jean Monnet en Konrad Adenauer na schade en schande ook ontwikkeld en doorgezet. Is die analogie, bijvoorbeeld in uw werk, bewust?

Dat is nu juist mijn goede nieuws! In de recensies wordt dit niet genoteerd, lijkt het wel. Azië wil jullie repliceren, niet domineren. De absorptie van Westerse waarden maakt de opkomst van ons werelddeel pas mogelijk. De Europese Unie is ‘a remarkable achievement. Its culture of peace is the pinnacle of human civilization.’ Iedereen wil dit nastreven en naijveren!

Voor de Aziatische ‘narrative’ is daarom het leren samenwerken en elkaar daarin accepteren een kernpunt. De ASEAN heeft daar het voortouw in en het is zeker zo’n voorbeeld van succes als de EU. Het omvat 10 landen, van zeer groot tot zeer klein, met een brede reeks van ideologische, religieuze en sociaal-culturele modellen. Zover is Europa nog niet. Als je zo’n succes bent en je durft Turkije nog niet toe te laten nadat het al ruim 30 jaar op de deur klopt…De Europese mindset begrijp ik best: men vreest voor een Trojaans paard van de Islam. Daarom is men zo terughoudend naar zijn directe buren aan de overkant van de Middellandse Zee.

Sarkozy heeft die Mediterrane Unie wel weer hoog op de agenda willen krijgen. 

‘Oh, but that’s all talk and no action.’ Europa stuit op haar grenzen van verdieping en zal zich veel meer buiten de oorspronkelijke grenen moeten durven bewegen. Dus moeten leren werken met andere culturen, leren how to leave your comfort zones.’

Europa zal pijnlijke aanpassingen aan de nieuwe machtverhoudingen in de wereld niet kunnen ontwijken. Zal het de uitbreiding van G8 naar een G20 blijvend accepteren? Zal het de ASEAN-EU conferenties eindelijk eens benutten voor een serieuze ontwikkeling van partnership? Die hadden we al decennia, maar waarom gebeurt daar niets mee?

De meritocratie in opmars

Waar ziet u de beste aanknopingspunten voor zo’n partnerschap? Zijn hoger onderwijs en wetenschapsbeoefening daar niet zeer geschikt voor?

Ja! Daar is nu al tweebaansverkeer ontstaan tussen ons. De universitaire partnerships ontplooien dit. Azië had de meeste mensen op Aarde en ook de meeste armen. Dus hadden wij ‘the largest pool of unused brainpower in the world.’ Feodale verhoudingen en kastenstelsels hielden dit in stand. ‘Birth was destiny’, zoals in het Europa voor 1800. Hierin is nu een aardverschuiving gaande. Kijk bijvoorbeeld naar de sociale- en onderwijshervormingen in India. Daar breekt in een land van 1,2 miljoen inwoners een meritocratie door.

Onderwijs is een explosie in Azië, ‘the hunger to learn is amazing.’ Als die onbenutte hersenen het Westerse onderwijs model en –niveau ontmoeten is de ‘take-off’ ongekend. Ook voor mij is de schaal waarin de toegang tot het hoger onderwijs expandeert een gigantische ervaring. Je moet het zelf meemaken om het te kunnen bevatten en te vertellen. Het zorgt voor een onstuitbaar geworden opmars van moderniteit en openheid, ook binnen China en India zelf.

Waarom denkt u anders dat de ‘Provost’ van Harvard onlangs bij mij op bezoek kwam in Singapore? Die wilde met eigen ogen zien hoe de aardverschuiving in de beheersing van bètatechniek op wereldschaal zich voltrekt. De synergie die Europa en India, maar ook Europa en China,  kunnen bereiken is zeer krachtig. De Chinezen denken ‘that they have a lot to learn from Europe. It will take another 100 years to develop and to learn, they so themselves.’

Tegelijkertijd moet u beseffen dat de jongeren in Azië een enorme omslag in hun denken ondergaan. Als ik 40 jaar geleden in India zei dat ze een supermacht konden worden, zeiden ze: ‘we, a superpower?’ Nu zegt iedereen ‘the future belongs to us. Europa vinden ze wel interessant, ‘daar gaan we heen om de oudheden en de musea te bekijken.’

Hussein, president van de USA

Dat beseft men hier nog nauwelijks. Toen de ‘vader des vaderlands’ van India als kennisland, de ruimtevaartpionier, staatspresident Abdul Kalam on land bezocht voor een eredoctoraat was ScienceGuide het enige medium dat hem interviewde. Ik was verbluft daarover…

Dat verhaal moet u aan iedereen vertellen! Dat is zo veelzeggend. De intellectuelen in de USA en Europa hebben geen idee. Kalam komt in mijn boek natuurlijk aan de orde, dat is een groot man.

Ook in de islamitische wereld zien we nu de initiatieven, op de schaal als die Kalam in gang heeft gezet, opkomen. Daar zien ze wat bij ons in Zuidoost-Azië mogelijk is. Koning Abdallah zet 20 miljard in voor de ontwikkeling van hoger onderwijs in Saoedi-Arabie plus 10 miljard daarbovenop voor nieuwe kennisfaciliteiten, zoals zijn ‘King Abdallah University of Technology’. Heel bewust breekt hij de conservatieve denk- en leefwereld daarmee open nu. We zien dit overal in Azië: een modernisering door het hoger onderwijs in combinatie met het accent op de eigen cultuur. De overgrote meerderheid van de moslims wil wat wij willen. Ze willen een leven zoals wij hier samen bij elkaar zitten. Daar moet de EU op in durven spelen met jullie voorbeeld van een ‘culture of peace’, levensstandaard en onderwijs voor iedereen.

De kloof met de Islam is het moeilijkste punt in onze wereld. India en Pakistan vormen een groot risico met hun spanningen, met hun atoombommen. ‘Pakistan is a liability’ voor het Westen nadat men er in de Koude Oorlog het regime en de Mujahideen had opgejut. Het Westen heeft toen wel de madrassa’s van de Taliban-aanhangers betaald, maar er niet voor gezorgd dat het land goede, hoogwaardige scholen kreeg. Daar hebben we nog eens een paradox bij de kop, hè?

Europa en ons hoger onderwijs hebben hier dus grote kansen om bij te dragen aan een vreedzame ontwikkeling en nieuwe welvaart. Heeft de USA die nu ook na de verkiezing van Obama?   

De impact daarvan is zeer positief. Het verschil in symboliek, in het beeld van Amerika, is enorm. Amerika is enorm. Denkt u zich de jongeren in grote moslimlanden eens in: ‘een jongeman die Hussein heet wordt gekozen tot president van de USA? Eentje die bij ons zelfs op de lagere school heeft gezeten? En ik kan hier in mijn eigen land, mijn eigen wereld, niet eens vrij kiezen of gekozen worden!’

Obama heeft goede mensen om zich heen. Larry Summers is één van de weinige Amerikaanse intellectuelen die bijvoorbeeld wel inhoudelijk op mijn boek ingaat. Maar goed, het zal uiteindelijk gaan om de daden van de nieuwe president. Wat zal hij bijvoorbeeld gaan doen met het Midden-Oosten? Dat is toch wat straks aan het eind van de rit telt.