Democratie 2.0

Grote uitzondering hierin vormten ‘de politiek’ en ‘de instituties’. Met name de ‘serieuze partijen’ worstelen ermee. Hoe zij hun bestaansreden moeten verbinden met World 2.0 geeft ze hoofdbrekens en afweerreacties. Intussen gaat de interconnectivity vrolijk door. De GSM zorgt voor een revolutie in Afrika. Mensen vinden markten en pressiegroepen via hun mobieltjes. Producten, diensten en ideeën gaan vlot heen en weer.

Westerse landen hebben nauwelijks besef van de potentie hiervan. Een Aziatische studente zei op Picnic: “Ik vind het leuk om in Europa te zijn. Jullie zijn zo verwend. Mensen klagen over structuren die slecht zijn. Pfff, denk ik dan…” Zij zag iets heel anders als ze dat met thuis vergeleek. Maar haar leeftijdgenoten klagen toch over ‘de instituties’. De overheidsapparaten zijn van hen vervreemd. Vooral de hoger opgeleide, jongere burgers – nu al meer dan 40%– ervaren die instituties als achterhaald en vertragend. De verzorgingsstaat verliest steeds sneller haar gezicht. Een wens tot een soort ‘ontzorgingsstaat’ is het gevolg.

‘De politieke elite’ doet wanhopige pogingen om te luisteren. Ze horen alleen weinig. Niet uit onwil, maar uit onvermogen: de procedures van politieke partijen en het bestel. Een eigentijdse redesign van de democratie moet die luistergrage en desondanks toch dove politici dus vooral helpen zichzelf te helpen. Uitgangspunt hierbij moet zijn dat de democratie van nu accountability als kernbegrip kent.

Voor de grote collectieve apparaten zou daartoe een nieuwe opzet gekozen moeten worden. Nu ‘draagt’ de burger daaraan ‘af’. De burger raakt structureel iets kwijt. Hoe anders zou het kunnen als de burger gevraagd werd te investeren in collectieve goederen, diensten en processen. In plaats van anoniem af te dragen stemt zij/hij met de portemonnee. De overheidsapparaten zouden als stakeholderfondsen gaan werven voor hun collectieve uitvoeringstaken en bewust kiezende ‘abonnees’. Alibigedrag van burgers wordt fors teruggedrongen, want nimby en klagen zonder ‘putting your money where your mouth is’ worden verleden tijd. We gaan het als het ware én leuker én gemakkelijker maken.

Van deze omslag zijn de voorafschaduwingen zichtbaar. De Obama-campagne had er trekjes van. De webgebaseerde ‘personalisering’ maakte van een donatie van $10 een investering in ‘hope’ en ‘change’ en gaf burgers het gevoel erbij te horen. Eenzelfde concept zie je bij platforms als MyC4. Daar kun je direct investeren in mkb’ers in Afrika. Zulke platforms kantelen de manier van doen en denken en dat is hun kracht.

Ook beleven we hoe ook een Leiderschap 2.0 zich aandient. Mensen als Gates en Bono zijn als een soort rondetafelridders in te huren voor gemeenschappen die het moeilijk hebben. Zij zijn wellicht de voorlopers van leiders die we niet langer uitsluitend ‘verkiezen’, maar die zich onafhankelijker aanbieden als helden voor probleemoplossing. Ze solliciteren niet voor een baantje op het pluche, maar doen waar ze goed in zijn en zich toe geroepen voelen. Hun leiderschap is extraterritoriaal en kent ook weinig grenzen aan het type probleem waar men ze voor zou willen inhuren. Je kunt als het ware als op Google op zoek naar trefwoord en aanbod bij hun beschikbaarheid. Daarmee wordt de transparantie die zij hebben over eigen wensen en capaciteiten aantrekkelijk.

Gelukkig is zo’n heldenrol niet slechts voorbehouden aan een Gates of Bono. De beschreven ontwikkelingen bieden burgers de mogelijkheid zelf en eigentijds betrokkenheid vorm te geven. Indien bestaande structuren deze wens faciliteren, kan de veel beklaagde kloof gedicht worden. Niet door dichter bij de burger te staan, maar door die embryo’s van nieuwe connecties te laten groeien. Zo kunnen de waarden waar de oude, vertrouwde structuren voor opgericht waren ook in de toekomst slagvaardig worden gediend.