Lessig terecht geëerd

Altijd meer dan wetenschapper

Lawrence Lessig constateerde al vroeg dat de er een fundamenteelconflict tussen het traditionele auteursrecht en de door hetinternet geboden mogelijkheden bestaat. Lessig was verbondenaan Stanford Law School en oprichter van het Centre for Internetand Society aldaar.

Momenteel is hij directeur van Edward J. Safra Foundation Centerfor Ethics aan Harvard University en hoogleraar op de Harvard LawSchool. Maar hij is altijd meer dan een wetenschapper geweest. In2004 richtte hij het Creative Commons project op en dat is wellichtzijn grootste bijdrage, een waarvoor hij nu terecht wordtgeëerd.

Met de Creative Commons licenties worden auteurs, kunstenaars,wetenschappers, docenten en alle andere creatieve makers in staatgesteld om op een flexibele manier met hun auteursrechten om tegaan en hun werken voor bepaalde vormen van hergebruik vrij tegeven, zonder dat de bescherming die het auteursrecht hen biedt,wordt opgegeven.

Bouwsteen voor Wikipedia én Kennisland

De Creative Commons licenties zijn wereldwijd de standaard vooropen-contentlicenties en vormen een belangrijke bouwsteen voorprojecten als de online encyclopedie Wikipedia en praktijken alsopen access publishing. Nederland Kennisland heeft in 2004 insamenwerking met het instituut voor Informatierecht van deUniversiteit van Amsterdam van Lessig’s ere-promoter BerntHugenholtz en Waag Society de Creative Commons Licenties inNederland geïntroduceerd. Dat was meteen het begin van eeninspirerende samenwerking en contact met Lessig, die regelmatig inNederland is geweest.

In samenwerking met hem zijn in Nederland een aantaldoorbraken voor Creative Commons gerealiseerd. Zo is in augustus2007 de wereldwijd de eerste samenwerking tussen Creative Commonsen een collectieve beheersorganisatie (Buma/Stemra) van startgegaan, waarin de combinatie van traditioneel rechtenbeheer eenopen content verspreiding van muziek onderzocht wordt.

Daarnaast wordt in december 2009 het open onderwijs platformWikiwijs gelanceerd dat gebruik maakt van de Creative Commonslicenties om zeker te stellen dat onderwijsmateriaal vrijhergebruikt kan worden. Ook dat is wereldwijd een doorbraak.Nederland is de afgelopen jaren een internationale voorlopergeworden met Creative Commons en dus is het meer dan terecht dathij nu juist hier eredoctor wordt.

Rem in plaats van impuls

Dat Lessig juist nu, 10 jaar na het verschijnen van zijn eersteboek ‘Code and Other Laws of Cyberspace’, zijn eredoctoraatontvangt kan ook als een commentaar op de geblokkeerde situatie ophet terrein van auteursrecht worden gezien: 15 jaar na de doorbraakvan internet als het primaire communicatiemedium heeft er geenfundamentele herziening van het auteursrecht plaatsgevonden, endreigt het auteursrecht steeds meer een rem voor demaatschappelijke ontwikkeling te worden.

De kranten staan er vol van, zoals onlangs weer na een rel over denieuwe vergoeding van Buma/Stemra. Culturele erfgoedinstellingen,die de technische drempels voor het digitaliseren van erfgoed allang overwonnen hebben, zijn vanwege auteursrechtelijkebelemmeringen niet in staat gedigitaliseerd erfgoed online aan tebieden. Individuele internet gebruikers worden doorauteursrechtelijke regels, die bedoeld waren om transacties tussencommerciële bedrijven te regelen, in hun culturele participatiegehinderd. Tegelijkertijd slaagt het auteursrecht steedsminder erin om een solide inkomstenbasis voor makers te bieden.Wetenschappers willen graag hun kennis openbaar beschikbaar maken,zoals NWO-voorzitter Jos Engelen stelt, maar daarvoor iseen oplossing in het auteursrecht nodig.

Niet meer de enige

Lessig weet als geen ander dat de huidige samenleving een doorbraakop auteursrecht nodig heeft, en weet dat als de beste teverwoorden. Ik raad iedereen aan via You Tube eens op zijn naam tezoeken en te genieten van zijn lezingen, onder meer op de TED-conferentie. Aanwezigen bij de uitreiking zullen vastgenieten.

Maar hij is niet meer de enige. Deze signalen zijn inmiddelsook naar Den Haag en Brussel doorgedrongen. De komende jaren zalhet debat over het auteursrecht hevig woeden, is mijnverwachting. Het is te hopen dat het eredoctoraat voorLawrence Lessig een startsein is voor een ingrijpende herzieningvan ons auteursrechtenstelsel. Het academische werk van professorLessig kan een belangrijke bijdrage aan een dergelijkeherpositionering bieden.

Paul Keller is senior adviseur bij Nederland Kennisland endaar projectleider van Creative Commons Nederland. Verder is hijnamens Creative Commons International contactpersoon voorCollectieve Beheersinstellingen en een van de ontwikkelaars van hetlicentie- raamwerk voor het Europese cultuurportaalEuropeana.