Water bij zonnestelsel in wording
De in Leiden gepromoveerde astronoom Jes Jorgensen en de Leidseprofessor Ewine van Dishoeck keken in Frankrijk met de IRAM Plateaude Bure radiotelescoop naar het ‘zware’ water rond de jonge sterNGC 1333, die pas 10.000 tot 50.000 jaar geleden is gevormd. Zeontdekten dat de meeste waterdamp zich bevindt op een locatie in deschijf die correspondeert met de baan van Neptunus in ons eigenzonnestelsel.
Zwaar water
Normaalgesproken is water in de ruimte nauwelijks te zien vanaf deaarde omdat onze atmosfeer heel veel straling absorbeert. Daarom isvorig jaar de Herschel-telescoop gelanceerd, die ver van de aardeop infraroodgolflengten water wel kan ‘zien’. Echter, één vande 500 watermoleculen in de ruimte bevat een zodanig zwaar isotoop(18O in plaats van 16O) dat dit ‘zware’ water wél in staat is doorte dringen in de aardatmosfeer en dus wel kan worden gezien metaardse telescopen, die veel groter zijn dan ruimtetelescopen enhonderd keer zo scherp zien.
“De IRAM-data laten zien dat het water zich bevindt in een hetelaag net boven het midden van het schijfvlak, waar de beschikbarezuurstof in chemische reacties wordt omgezet in water”, legt VanDishoeck uit. “Bovendien valt het meeste water in bevroren toestand(vastgevroren aan kleine stofdeeltjes) vanuit de inklappende koudewolk in de warmere schijf. Daar verdampen de ijsmantels.”
De komende drie jaar zullen astronomen exact kunnen vaststellenhoeveel water zich bevindt bij een jonge ster en wat de locatie isin de opeenvolgende evolutiestadia van die ster. Ze zullen daarbijde gegevens die de Herschel-satelliet gaat leveren combineren metde data van telescopen zoals IRAM, die op lange golflengten dieperin de protoplanetaire schijf van een zonnestelsel in wording kunnendoordringen.
