Geen California, wel rantsoen

Veerman moedigde instellingen en studenten aandie overeenstemming vast te houden. “Sommigekandidaat-premiers houden van nationale akkoorden. Ik pleit ervoordat u een convenant uitwerkt voor het hoger onderwijs.” De koepelsstemden er ter plekke mee in. “We hopen deze zomer een convenantklaar te hebben dat we kunnen aanbieden aan de formateur, zodat hetbij het nieuwe regeerakkoord betrokken kan worden”, zei DoekleTerpstra.

Groot onderhoud nodig

Bij de presentatie van zijn rapport over de toekomstbestendigheid van hethoger onderwijs somde Cees Veerman een heel rijtje gebreken op inhet hoger onderwijsstelsel: “De uitval is veel te hoog. DeLissabon-ambitie halen we niet. Levenlangleren hebben we nog nietecht vormgegeven. De studenten zijn ontevreden. De opbrengsten vanhet onderzoek lopen terug.” Willen we dat de welvaart inNederland toeneemt, dan zijn harde maatregelen nodig, maatregelenten aanzien van de structuren binnen BaMa, de profielen van deinstellingen en het onderwijsaanbod.

Zo pleit de commissie voor het toestaan van selectie aan de poorten voor eenduidige titels in hbo en wo. “Aan de discussie overtitels maken we met een glimlach een einde”, aldus Veerman. “Deervaring is dat er na de studie toch weinig meer naar gevraagdwordt. Ook met het oog op de internationale context kun je detitels beter gelijktrekken. Vervolgens maakt het dan wel uit waariemand heeft gestudeerd.” Ook moet het onderzoek in het hboverstevigd worden. “Evenals de hoogleraar aan de universiteit moetde lector aan de hogeschool drager van zijn vakgebied worden. Datis nu nog niet zo.”

Geen excuus voor bezuinigingen

Veerman waarschuwde dat het rapport niet als een ‘winkel vanSinkel’ mocht worden opgevat. “Dit is een samenhangend pakket.” Ookzou het niet gebruikt mogen worden als excuus om te bezuinigen. “Jekunt niet twee ruggen uit een varken snijden. Er is geen betereinvestering dan in onderwijs, zo blijkt uit onderzoek. Ook voor hetinlossen van de staatsschuld is dat zo, daar heb je dat tarief van60% niet voor nodig.”

Demissionair staatssecretaris Marja van Bijsterveldt noemde hetrapport van de commissie-Veerman “inhoudelijk heel stevig en vangrote betekenis voor de toekomst van het hoger onderwijs.” Er moethet nodige gaan gebeuren. “Het studierendement is hier en daarvolstrekt onder de maat.” Ook  het pleidooi van de commissievoor selectie aan de poort vond Van Bijsterveldt de moeite waard,juist ook vanuit het aspect van toegankelijkheid: “Als zoveelstudenten in het eerste jaar uitvallen, is er iets mis met detoegankelijkheid.” Ze noemde ook de aansluiting met het mbo alsuitgangspunt, al is het aan een volgend kabinet om de invoering vande associate degrees op te pakken.

Profielen

De commissie-Veerman wil dat hoger onderwijsinstellingen meerprofiel krijgen. Maar hoe werkt dat? In gesprek met ScienceGuidewerkte Cees Veerman dit op twee manieren uit: “In de eerste plaatsmoeten we kijken naar het onderscheid tussen instellingen. Als jeop 6 plaatsen economie kunt studeren, moet je overwegen op de eneplek international business aan te bieden en op een andere plekiets anders. In de tweede plaats moet je ook de concurrenten in hetbuitenland weten te vinden en je richten naar de internationalecontext. In het buitenland is ook een beweging gaande om dekwaliteit van het onderwijs te versterken. Twee vooraanstaandevoorzitters van Duitse koepels zeiden onlangs nog dat het onderzoekin het Duitsland lang ten koste is gegaan van het onderwijs.”

VSNU-voorzitter Sijbolt Noorda prees de integrale aanpak van decommissie. “Je kunt niet fietsen op alleen een stuur. Je hebt ookbanden en wielen nodig. Meestal gaat de discussie maar over eenaspect, zoals studiefinanciering. En dat is niet goed, want alleshangt met alles samen. Deze commissie heeft voor het eerst sindsjaren zo’n samenhangende analyse gemaakt.”

Noorda was het eens met Veermans betoog over profilering.”Universiteiten moeten kiezen voor een academisch profiel envervolgens de studenten aan zich binden die bij dat profiel passen.Daarom is het ook goed het bekostigingsstelsel aan te passen.Universiteiten moeten nu omnivoren zijn, anders ben je een dief vanje eigen portemonnee. In plaats daarvan moeten universiteiten eenrantsoen kiezen. We moeten ophouden alleen maar zoveel mogelijkstudenten binnen te halen. Universiteiten moeten kiezen voor eenduidelijk profiel. De 13 universiteiten moeten nu rond de tafelgaan zitten om te kijken welk pakket van profielen wij met zijnallen gaan aanbieden.”

Vanuit dat standpunt kijkt Noorda ook uit naar de classificatieen rankingsopzet die nu door de Europese Commissie wordenontwikkeld. “In die ranking gaat het niet alleen om onderzoek, maarook om onderwijs. En dat is goed. We moeten ophouden alleen naar deShanghai ranking te kijken.”

Geen opleidingen schrappen

HBO-raad voorzitter Doekle Terpstra noemde het rapport”ingrijpend, motiverend en stimulerend.” Hij sprak van een”gigantische uitdaging.” Profilering vindt hij prima, maar het zouin de discussie niet moeten gaan over de vraag welke opleidingengeschrapt zouden moeten worden. “Ik zie meer in cooptition. Zoekennaar mogelijkheden om in concurrentie samen te werken. Een mooivoorbeeld is hoe educatieve faculteiten nu samenwerken om eenlandelijk dekkend aanbod voor de kleine vakken te creëren.”

HAN-voorzitter Ron Bormans, lid van de commissie-Veerman, zeiweinig te zien in discussies over macrodoelmatigheid. “Het rapportbevat harde opdrachten voor universiteiten en hogescholen. Zijmoeten keuzes gaan maken en daar is het hoger onderwijs niet zogoed in. Daar komt nog bij dat in het huidige accreditatiestelseluniformiteit wordt gestimuleerd. Kom je met een opzet die lijkt opeen opleiding die al eerder was goedgekeurd, dan krijg jegemakkelijk een fiat. Juist zou je unieke opleidingen meer moetendurven belonen.”