De post-Stapel universiteit
Van der Meulen promoveerde op wetenschapsevaluatie en is nuhoofd van de afdeling Science System Assessment bij het RathenauInstituut. Als hij met die blik naar zaken als de ‘affaire-Stapel’ kijkt, is zijn eerste reactie: “Natuurlijk is deneiging in het begin te denken: ‘dat zijn nareincidenten’.”
Mar dat is niet toereikend. “Toch kun je daar niet als vanzelfvan uitgaan. Bovendien kun je ook bij zulke incidenten niet dehouding aannemen van ‘we lossen als wetenschappers dit intern welop.’ Dat wordt niet meer geaccepteerd, niet binnen de wetenschapzelf en niet in de maatschappij.”
Oude normen sturen niet meer
Preventie van fraude in de wetenschap is niet vanzelfsprekend.”Mechanismen als peer reviews werken niet tegen bewustemisleiding. Dat is overal zo, niet alleen in universiteiten.Ook wetenschappelijke tijdschriften worstelen daarmee.Onderzoeksorganisaties moeten daarom intern hun onderzoek zoorganiseren dat de ruimte voor fraude zo klein mogelijk is. En hetidee van integriteit moet passen bij de dynamiek van de wetenschap.In gebieden als de life sciences zijn de oude wetenschapsnormenniet meer zo effectief. Die traditionele normen sturen defeitelijke praktijk van de R&D niet meer.”
Een open gesprek over de nieuwe normen van wetenschap isdaarom noodzakelijk. Het
Herijking van HOAK en opmars eScience
De overheid is als financier namelijk ook in het geding: hoeverantwoordt zij de gedane investeringen in kwaliteit? “Dat is eenheel serieuze vraag, vind ik. De universiteiten is bij de publiekeinvesteringen een grote mate van autonomie gegeven, opdat zijkwaliteit leveren. Dat 25 jaar oude contract is aan het slijten. Derollen van alle betrokkenen zullen we moeten herijken.” Dat raaktallen: de onderzoekers, de besturen van onderzoeksorganisaties,inclusief de universiteiten en de ministeries van OCW en EL&I,onderstreept Van der Meulen.
De opmars van eScience is volop onderdeel van dezeherbezinning. “Die razendsnelle ontwikkeling van data en de toolsdaarvoor is in de praktijk zó anders geworden dan 25 jaar geleden.De organisatie van het onderzoek is daar nog niet echt op gericht.Het delen van data en de ontwikkeling van eScience worden nu somsals oplossing gezien voor fraudepreventie. Maar pas op, dat lijktme te gemakkelijk gedacht. Open data zijn bijvoorbeeld nog steedsbewerkte data waar mee gefraudeerd kan worden. Dit aspect hoort inde discussie nu ook bij meegenomen te worden.”
Barend Van der Meulen is één van de sprekers tijdens hetVSNU-café ‘Wetenschapsethiek onder druk’ op donderdag 8 decembera.s. in Dudok ten Den Haag, vanaf half zes. Aanmelden kan
