Miljardeningreep in HO aanstaande
Minister De Jager staat voor een schijnbaar hopeloze taak. Voor€5 tot 8 miljard versoberingen via de kaasschaafaanbrengen levert te weinig te laat op en het gevaar vanverergering van de recessie via Colijnachtig ‘kapotsparen’oproepen. Zijn Duitse collega Schäuble doet bovendien reeds hetomgekeerde: hij verlaagt belastingen en investeert
Sterker nog: Kennis-minister Annette Schavan maaktegisteren bekend dat WO, HBO en KUO €400 mln extra krijgen omte investeren in de kwaliteit van de onderwijsprogramma’s. Dit isde tweede ronde uit een extra pakket van €2 miljard om de sterketoestroom naar het HO op te vangen en niet ten koste te doen gaanvan de intensiteit en kwaliteit van hun onderwijsen curricula.
Oversteken of ‘de dood of de gladiolen’
Maar hoe moet bij ons De Jager komen tot het doorvoeren vanstructuuringrepen, zogeheten ‘hervormingen’? De SP en PVVzijn tegen elke toekomstgerichte aanpassing van de publiekefinanciën: AOW, arbeidsmarkt, zorg, woningmarkt, SF, energie,mobiliteit. De enige posten waar ‘hervormingen’ wel mogelijk zijn?Cultuur en ontwikkelingssamenwerking. Financiering daarvan kanvan de PVV best afgeschaft worden, tsja, dat is ook een vorm vanhervormen. De Jager zit dus volkomen klem, zonder adequate,constructieve meerderheid in de beide Kamers.
Wat kan hij doen? Een ‘de dood of de gladiolen’strategie is denkbaar als Rutte en de VVD-top inschatten dat eenval van het kabinet gunstig uitpakken zal voor hun machtspositiedoor het afkoppelen van de PVV als ‘onverantwoordelijkeavonturiers’. De Jager kan dan een pakket voorleggen dat VVD enCDA profileert en de PVV in de armen van de SP jaagt.
De Jager kan ook een ‘oversteek-pakket’ voorleggen: eenserie hervormingen waar partijen uit de reeks VVD, PvdA, CDA,D66 en GL het over eens kunnen worden en die zo degedoogconstructie overbodig maakt. Zouden SP en PVV daartegen eenmotie van afkeuring indienen, castreren zij zich politiek. In zo’npakket zouden forse ingrepen in de woningmarkt, arbeidsmarkt, zorg,energie, SF en fiscale vereenvoudigingen voorop staan.
Voor het hoger onderwijs mag in beide scenario’s verwacht wordendat hervormingen diep gaan ingrijpen. De uitvoering van’Veerman’ en de prestatieafspraken bieden daar mooieaangrijpingspunten voor aan De Jager en Zijlstra. HBO-raadvoorzitter Guusje ter Horst liet tegen ScienceGuideal blijken te verwachten dat zwaar weer voor de sectoronvermijdelijk zou worden, bijvoorbeeld. Het HO kon daarom wel eenseen ‘offer it can’t refuse’ aangeboden krijgen, in Marlon Brandoals Don Vito Corleone stijl.
Besparingsmenu
Het besparingsmenu van het kabinet zou hiertoe de volgendecomponenten bevatten:
1.) Invoering sociaal leenstelsel SF.Dit zou geschieden met een terugsluizen van ongeveer 30% van deopbrengst om de HO-profilering in de bekostiging in hoog tempo teverhogen van 7% naar bijvoorbeeld 25%. ‘Veerman-ambitie’ wordt zobeloond uit de beurs voor de student, die daar meer uitdaging,kwaliteit en intensiever HO voor terug krijgt. Hiermee is hetverzet van het CDA tegen deze ingreep te overwinnen.
2.) Aanscherping sociale zekerheid voor dekennissector. Het kabinet kan overwegen de langstudeerboetevoort te zetten binnen de sociale zekerheid. Jongeren die als HO-en MBO-uitvallers op arbeidsmarkt komen, zouden een ongunstigepositie in de sociale zekerheid gegeven kunnen worden. Desamenleving hoeft niet op de draaien voor forse werkloosheidskostenvan jong talent dat niet werkt en niet voldoende studiesucces wildebehalen. De impact hiervan op het HO-rendement kan weleens zeeraanzienlijk zijn in tijden van snel oplopende werkloosheid.
3.) Herinvoering van dekenniswerkersregeling van de ministers Van der Hoeven enDonner uit Balkenende IV. Deze geste past bij de aanscherping onderpunt twee als stimulans voor talent dat zich wel wil inzetten.Tevens helpt dit het verzet van het CDA tegen de ‘SF-regeling’overwinnen.
4.) Taakverdeling en concentratiezullen volgens het model van Deetman tijdens hetkabinet Lubbers-I gekoppeld kunnen worden aan de implementatievan ‘Veerman’. Het kabinet zou HBO en WO een lange termijnherschikking van het aanbod opleggen, waarvan zij een deel van deopbrengst (zo’n 30% bijvoorbeeld) kunnen ’terugverdienen’ door dezezelf te implementeren.
Het WO wil toch al krimpen en zal daar nu direct aan gehoudenworden. Het HBO krijgt de kans de overmaat aan niet goed afgestemd’groei-aanbod’ te saneren en door ook nog geld aan over te houden.De door De Jager in september al aangekondigde herijking van hetgeld voor de Academische
5.) Enkele specifieke ingrepen zoudendaar bovenop zo’n €200 miljoen besparingen op lange termijn kunnenopleveren. Naar voorbeeld van
Tegelijk zou het kabinet als contrapunt extra gerichteinvesteringen kunnen doen in toptalent. De buitenlandsestudenten zullen bewust gestimuleerd worden het studieklimaat inhet WO en HBO te blijven aanjagen. Bezuinigingen op2e/3e studies en het Huygensprogramma endergelijk toptalentstimulansen worden teruggedraaid (kosten zo’n€50 miljoen). Het beleid zou hiermee stevige impulsen bevattentegen ‘zesjescultuur’ en ten bate van meer uitdaging enexcellentie. Precies wat vele studenten bepleiten, zo laat het PBTonderzoek zien.
Volledige uitvoering van een menu als deze vijf punten levertruim €2 miljard van de te vrezen €8 à 10 miljard op, die hetkabinet zou moeten besparen voor de langere termijn. Hiervan zitongeveer €1,5 miljard in de SF, enkele honderden miljoenen intaakverdeling, zo’n €200 miljoen in de specifieke ingrepen en p.m.in de sociale zekerheid. Het deels terugsluizen via investeringenzou een omvang hebben van €250 miljoen via SF, 30% van de opbrengstvia taakverdeling en €50 miljoen via gerichtetalentstimulering.
Zou het kabinet nog verder durven en moeten gaan dan kan het inde sociale zekerheid nog een gedurfder stap overwegen. Gelet op debehoefte aan kenniswerkers kan de WW en AOW voor hoogopgeleidendrastisch aangepakt worden. Zij kunnen eigenlijk niet ‘werkloos’zijn en zouden al na 2017-2018 langer kunnen doorwerken. Gelet opde relatief hoge inkomens die zij ontvangen is een zwaardere plichtop dit terrein ten opzichte van de lage geschoolden ook sociaalverantwoord. Breedste schouders, zwaarste lasten. Tegelijk bespaartzo’n benadering extra in de sociale zekerheid, aangezien bij dehoogste uitkeringen het hardst en snelst wordt gesneden.
Brits of Duits koersen?
Voordeel van een dergelijk pakket is dat het geenkaasschaaf-methodiek bevat en gerichte investeringen in toptalentimpulsen geeft, ook via de sociale zekerheid van dekenniswerkersregeling. Dit bevordert de economische groei incombinatie met het topsectorenbeleid. Dat zit wat meer tegen hetsuccesbeleid van Merkel, Schavan en Schäuble aan dan de
Interessant is ook dat Cameron een forse reductie vaninternationale HO-instroom doorvoert, terwijl Merkel en Schavan dewerving van kenniswerkers en ‘Facharbeiter’ tottopprioriteit hebben gemaakt. Dit heeft de volle steun van dewerkgevers en de liberale coalitiepartner, de FDP. Ook hier staatde stimulering van hoogwaardige economische groei voorop. ZullenRutte en zijn VVD op dit punt meer Brits dan Duits koersen?
