Leerrechten via de achterdeur

Vanuit het departement is de voorbije weken nadrukkelijk, maarveelal in beslotenheid, gemeld dat dat er niet ‘bezuinigd’ wordt ophet HO-deeltijdonderwijs. Het staken van de bekostiging van hetpublieke aanbod – zeer omvangrijk in het HBO vooral – mocht nietgezien worden als ‘privatisering’ of als bijdrage aan deCatshuis-sessies voor vergaande ombuigingen. De ingreep zelf konhet ministerie alleen niet echt ontkennen.
Opmaat tot echte hervorming
Wat is er aan de hand? Een bezuiniging die vooral geen besparingmag heten? Wat is de deeltijdingreep dan wel? Een technischonderdeel van de OCW-reacties heeft dat inmiddels onthuld. Het isde opmaat tot een échte hervorming.
OCW geeft aan dat het niet meer bekostigen van HO-deeltijd leidttot een herschikking van de overheidsuitgaven. Men gaat niet meer’aanbod bekostigen’, maar deelnemers financieel bijstaan diemaatschappelijk nuttige, gewenste deeltijdtrajecten willen volgen.Of dat met hetzelfde budget zal geschieden, zonder bezuiniging dus,blijft nog mistig.
Voor die deelnemers-financiering is het beladen begrip’vouchers’ op tafel gekomen. Daarmee zijn de ‘leerrechten’ weer tenvolle op de agenda: bekostiging van studenten die met hun voetenkunnen stemmen en het geld als het ware in een rugzakje meenemen.OCW kan langs deze route de deeltijdopleidingen voor noodzakelijkebijspijkertrajecten en tekortvakken stimuleren:docentenopleidingen, bèta-tech en de zorg in het bijzonder.
Of dit kan zonder de bestaande publieke opleidingen in met namehet HBO eerst ten onder te laten gaan, is niet helder en roept daargrote onzekerheden op. Hogescholen als Fontys, Avans en Inhollandmoeten vrezen voor ingrijpende
VVD wil “gedragseffect”
Met deze introductie van een vouchermodel binnen het HBO en WOzet Zijlstra een fundamentele stap die heel het bestel raakt. Hijhaakt aan bij de plannen van het kabinet-Balkenende-II, dat heelhet HO via leerrechten wilde gaan financieren. De
Ook VVD-staatssecretaris
“We maken zo bovendien de stakeholders bewustmedeverantwoordelijk en via benchmarking worden de geleverdekwaliteit en prestaties van de organisaties zichtbaar en dus voordie stakeholders bespreekbaar voor het maken van hun eigen beleid.Dit is een betere aanpak dan via regelgeving van overheden, vindik.”
In het ScienceGuide-interview van -inmiddels- ErasmusUniversiteit hoogleraar J.P.
Doorvoering van kwaliteitsrechten
Rutte-I blijkt hier echt een Balkenende-V, maar dan via deachterdeur. Zijlstra’s ingreep in het deeltijd-HO is immers alleenzinnig en nuttig als deze vouchersaanpak een veel bredere opzetgaat krijgen. Wat Rutte via het hele HO-bestel poogde terealiseren, wil Zijlstra nu incrementeel tot voldongen feiten latenuitgroeien.
Dit kondigde hij al aan in het
Nu Rutte en Zijlstra zelf aan zet zijn, pakken zij deze draadweer op. Dat verklaart ook het enthousiasme voor varianten hiervanals de ‘scholarships‘ voor masterstudenten inbèta-tekortvakken die hun beurs kwijt raken. Dit zijn immers doorde particuliere sector gefinancierde vouchers die jong talentstimuleren door te studeren waar de publieke bekostiging nietlanger aan de orde is.
Onder de topsectoren heeft de chemie deze boodschap inmiddelsbegrepen. Daar komt men met zulke ‘scholarships’ om het tekort aanhoogopgeleide mensen op te vangen. Ook NXP gaat zulke vouchersfinancieren.
Master ook via leerrechten
Daarmee is de richting meteen duidelijk voor heel het HO-bestel.De deeltijd-HO ingreep is een pilot, een testcase.Leerrecht-bekostiging via vouchers zal ook in andereopleidingsdomeinen dominant worden vooral als de publieke rol bijde financiering forst teruggeschroefd wordt. En Rutte-I gaat datdoen bij in elk geval één cruciaal deel van het HO: demasteropleiding.
Het sociaal leenstelsel in de masterfase heeft tenminste éénding gemeen met de deeltijd-HO ingreep: dit raakt overwegend ééndeel van het bestel. Bij deeltijd het HBO, bij de master het WO.Als de overheid voor de masters geen beurzen meer wil verstrekken,zegt zij duidelijk: ‘hier ga je primair zelf de bekostigingregelen. De publieke taak en rol houden hier allengs op.’ Hetwetsvoorstel heet even helder als oprecht ‘Studeren isInvesteren’.
OCW herschikt met de deeltijd-ingreep en het begin van eensociaal leenstelsel dus fundamenteel in het hele bestel van WO enHBO. De vouchers komen via de deeltijd naar voren als nieuw conceptvan financiering voor de masters. De student gaat zelf immers forsmeer betalen en de overheid en haar partners gaan via scholarshipsen andere voucher-varianten primair deelnemers bekostigen. DeHBO-masters worden in dit verband eigenlijk al volledig buiten hetpublieke domein geplaatst.
Sturen met geld
De universitaire masters zullen niet lang hoeven te wachten.Immers, nu al wordt via ‘profilering en differentiatie’aangedrongen op fikse herschikking van het aanbod. Vanuit detopgebieden wordt bovendien aangedrongen op extra stimulansen voortalent in hun verwante disciplines, ten koste van domeinen alspsychologie en andere ‘modieuze vakken’.
Dit pleit er bij de aanhangers van deze opvatting dan ook nogextra voor om de WO-masters net als die in het HBO en het overigedeeltijdaanbod te stimuleren via de financiering van de deelnemer.De overheid kan dan sturen met dat geld, samen met partners diescholarships aanbieden en dergelijke. Zo komen de leerrechten eruiteindelijk toch nog, via de achterdeur.
De staatssecretaris lijkt deze krachtige aanpak via het sturenmet geld ‘buiten Veerman om’ ook zelf als een toch onverwachte vormvan liberaal beleid te zien. Terwijl hij vrijheid en ruimte zouwillen geven, blijkt hij het bestel vooral via de geldkraan zijnconcepten te gaan overdragen. Tegen de HO-specialist van de SP,Jasper van Dijk, zei hij onlangs met een zucht: “Ik wist niet datik ooit nog eens zo’n dirigist zou moeten worden.”
Meest Gelezen
PVV de grootste partij: grote gevolgen voor hoger onderwijs
‘Verplicht Nederlandstalig hoger onderwijs raakt ook Nederlandse studenten’
Internationale onderzoekers voelen zich zondebokken aan Nederlandse universiteiten
CDA en NSC botsen over internationale studenten
Hbo, mbo en vo moeten doorstroom verbeteren
