Bussemakers eerste ronde
Jet Bussemaker heeft getekend voor een regeerakkoord dat haar potentieel veel ruimte geeft op lange termijn. Maar of dat geld er ook komt is nog steeds mistig. Gaat de opbrengst van het leenstelsel in plaats van beurzen echt naar investeringen in kennis of sijpelt het weg naar allerlei noden? Regeerakkoord, premier Rutte en de PvdA waren er tot nu toe opvallend wisselend over.
Scherpe blik uit Brussel
In een tijd van diep financiële en monetaire risico’s is het niet simpel te eisen dat de opbrengst van een stelselwijziging – zoals invoering van een leenstelsel – automatisch terugvloeit naar de sector die de bron was. Zeker nu de EU ons land scherper gaat volgen omdat onze schulden en groei fors tegenvallen vergeleken bij andere Noordse landen als Finland, Zweden en Duitsland.
Een leenstelsel dat meer schulden opbouwt bij burgers kon in Brussel weleens een heel slecht vallen. Vooral omdat Rehn en Van Rompuy Nederland al eerder maanden duidelijker te investeren in lange termijn kennisambities.
Bij de regeringsverklaring kwam de eerste tactische schermutseling. D66 eiste opheldering van Rutte, maar diende geen motie in. Haags politiek was dat slim. Een motie met de eis ‘al het SF-geld terug naar HO-investeringen’ zou door VVD en PvdA als ‘overbodig’ bestempeld zijn en met ruime meerderheid afgewezen. Het onbedoelde effect was dan geweest, dat de Kamer extra ruimte gaf om dat geld juist ruimer en elders dan het HO in te zetten. Bijvoorbeeld voor schuldreductie.
Begrotingsdebat nieuwe worsteling
Het begrotingsdebat over OCW biedt deze week de volgende editie in deze worsteling. Minister Bussemaker heeft de kans de Senaat naar zich toe te trekken om een leenstelsel meer kans van slagen te geven. Zij hintte al dat zij in elk geval de toegankelijkheid van het HO, en dus vooral van het HBO, niet zal willen doen lijden onder een leenstelsel. Extra preventieve zekeringen daarvoor zouden uit de voorziene opbrengst haar steun kunnen verwerven dus.
Bovendien kon Bussemaker in haar eerste grote beleidsbetoog direct haar positie markeren en versterken. Zij hoeft slechts premier Rutte expliciet aan te halen en te herhalen: al het geld dat ‘overblijft’ na de toegankelijkheidswaarborgen zal in het HO geherinvesteerd worden. Formeel kan zij een volgend kabinet niet volledig binden, maar politiek kan zij daarin toch ver gaan.
Zij kan zelfs een ‘investeringsfonds’ à la Noorwegen en Brazilië suggereren, waarin de lange termijn kennisinvesteringen worden opgenomen. Zoiets bestaat al voor grote infrastructuur projecten en bijvoorbeeld ook voor grote R&D apparatuur.
Dillema voor de onderwijspartij
D66 heeft al de hint gegeven dat zij willen praten met alle HO-betrokkenen over hoe nu verder met een leenstelsel. Deze partij wil niet in een oppositie-isolement terecht komen op dit beleidsterrein als ‘de onderwijspartij’. Men zit niet op een lijn met SP, PVV en CDA contra elk leenstelsel-idee en poogt te ontsnappen aan zo’n ongebruikelijk bondgenootschap. Bussemaker kan dus deze week in de Tweede Kamer haar eerste ‘afsplitsing’ in de oppositie in de Senaat beginnen los te bikken.
Daar zit wel een extra complicatie. In de Senaat voor D66 zit HBO-raad voorzitter Thom de Graaf. Tegen welke prijs hij zich los laat wikken door zijn voormalige HBO-collega van de HvA? Dat spel begint nu dus ook.
