Het beste uit je docenten
“Een programma dat op de International Summit on the Teaching Profession onbesproken bleef en waarde toevoegt aan de discussie over leraarschap in een internationale context is de Comenius beurs, onderdeel van het Leven Lang Leren programma van de Europese Commissie. Hiermee kunnen docenten nascholingen volgen in andere lidstaten. Ik volgde met zo’n beurs een 5-daagse cursus ‘Encouraging Creative Thinking’ in Praag. Lees hieronder mijn verslag:
Wat is creatief denken?
Onze tijd vraagt om creatieve geesten die zich vrij voelen onorthodoxe oplossingen voor oude problemen te leveren. Het was een dergelijke zin van Robert Dijkgraaf die binnenkwam als een donderslag en al maar in mijn hoofd is blijven ronddolen. Want als er één menselijke kwaliteit bestaat die zowel ongrijpbaar als essentieel is voor succesvolle levens en samenlevingen dan is het creativiteit.
Alleen, juist dat wat van waarde is laat zich moeilijk meten en vastleggen, zo luidt de communis opinio. Moeilijk inderdaad, maar niet onmogelijk. En aldus besloot ik mij enige tijd lang te verdiepen in het onderwerp ‘creatief denken’, een omvangrijk, moerassig onderzoeksgebied dat meer te bieden heeft dan ik van te voren had gedacht.
Als één van de onderdelen van mijn onderzoek maakte ik gebruik van de mogelijkheid om via een Comenius beurs een cursus ‘Encouraging Creative Thinking’ te volgen. Volgens de site van de Europese Commissie maken er jaarlijks meer dan 10.000 docenten gebruik van en in Nederland is vrij makkelijk te traceren via de site van het Nationaal Agentschap te vinden hoeveel docenten er aan deelnemen. Het doel van het programma wordt als volgt omschreven:
“Het doel van deze actie is de kwaliteit van het schoolonderwijs te verbeteren door personeel de mogelijkheid te bieden cursussen te volgen in een ander land dan het land waarin de deelnemers wonen of werken. Op die manier worden deelnemers gestimuleerd om hun praktische onderwijs-/coaching-/counseling-/managementvaardigheden op een hoger peil te brengen en hun kennis van het schoolonderwijs in Europa te vergroten.”
Kortom: een concrete manier van het bij elkaar brengen van leraren om van elkaar te leren over de overeenkomsten en verschillen in onderwijssystemen aan de hand van een specifiek onderwerp. Vol nieuwsgierigheid en energie vertrek ik van Amsterdam richting Praag.
Een reis in de tijd
Aangekomen op de cursuslocatie (het Kartografisch Instituut) ontmoet ik mijn 9 medecursisten allemaal afkomstig uit een andere lidstaat en Kroatië en Turkije. Het aanwezige gezelschap representeert alle mogelijke vormen en niveaus van onderwijs. Dit is direct het eerste sterke punt van het Comenius programma: hoe groter de diversiteit van de aanwezigen, hoe interessanter het gesprek kan worden.
Onze cursusleider die de ochtend aftrapt, een Indiase dame die al 7 jaar in Praag woont, laat ons allemaal onze motivatie opschrijven én de grootste uitdaging om creatief denken toe te passen in onze lessen. Wat direct blijkt is dat iedereen voelt dat het systeem waarin zij werken een obstakel is omdat juist creativiteit zich zo slecht summatief laat toetsen.
Jaloezie over Nederland
De inhoud van de ochtend bevat qua kennisinhoud enige nieuwe technieken en de middag staat er een tour op het programma. De gesprekken met collega’s zijn erg leerzaam: zo blijkt dat vrijwel iedereen Nederland schaart onder ‘the Nordic countries’ en dat leraren uit andere onderwijssystemen met jaloezie naar Nederland kijken. Over perspectief gesproken…
In de dagen die volgen zijn er verschillende cursusdocenten van verschillend niveau. Het leerdoel van de cursus is om kennis te maken met technieken en instrumenten om creatief denken te doen ontwikkelen, zowel bij de leraar zelf als bij leerlingen.
Iedereen wordt gevraagd eigen kennis in te brengen en ik verwijs de deelnemers naar een belangwekkend blog van Dick van Wateren op het inspirerende verzamelblog onderzoekenonderwijs.net over dit onderwerp. Het niveau valt af en toe tegen en is soms gewoon slecht. Zo is de theorie tijdens het onderdeel ‘Outline of Neurobiology and the Creative Process’ gedateerd.
Een tweet naar hoogleraar Jelle Jolles met een foto van een slide leert mij dat wat ik aangeboden krijg wellicht didactisch interessant is maar wetenschappelijk gewoon onjuist is Desondanks wordt er stevig geleerd en uitgewisseld waarbij constant terug gekomen wordt op de kernvraag: wat kan gelden als creatief denken, waarom is het belangrijk en hoe leer je het?
Technologie ontbreekt
Tijdens de sessies passeren allerhande opdrachten de revue. Wat opvalt is dat ze allemaal gericht zijn op een offline realiteit met een klaslokaal zonder internet toegang, hoe leuk ze ook zijn. De vraag over hoe creativiteit en technologie met elkaar verbonden kunnen worden komt niet op tafel en dat is voor mij een tegenvaller.
Het mag echter niet verbazen aangezien mijn collega’s uit Kroatië, Bulgarije, Turkije en Griekenland inderdaad werken zonder computers. In die zin is deze reis ook een reis in de tijd en een les in empathie. Het maakt mij bewust van de uitdaging om een groep lerenden met zulke verschillende uitgangsposities, leerbehoeftes en verwachtingen te bedienen. Een waardevol inzicht dat ik mee neem naar mijn klaslokaal.
Wat ik leer tijdens de week is dat de waarde van internationale ontmoetingen vooral ligt in het contact tussen leraren zelf. De cursusinhoud is interessant maar de echt boeiende momenten ontstaan wanneer kennis uit het ene land kan worden over gedragen naar het andere.
Zo leer ik van een Portugese lerares in een verloren moment een prachtige techniek om door middel van afbeeldingen leerlingen creatief te laten denken door ze te confronteren met verschillende aspecten van een esthetisch oordeel. En ook gaat het veel over politiek en beleid.
Ik leer dat vrijwel alle leraren in Bulgarije een tweede baan hebben om een degelijk inkomen te hebben en dat, waar in Nederland geklaagd wordt over de 0-lijn, in de zuidelijke Eurolanden salarisverlagingen tot 30% geen uitzondering zijn. Keer op keer blijkt hoe eng en cultureel bepaald onze opvattingen over goed onderwijs en het leraarschap zijn.
Creativiteit en technologie: wat is de juiste balans?
Op vrijdag als de cursus na een goed gevulde week vol inhoud en ontspanning tot einde komt ontspint zich een felle discussie tussen de aanwezigen. Wat blijkt is dat veel leraren technologie als een bedreiging van het onafhankelijke, creatieve denken zien. Het idee dat alle leerlingen constant online kunnen en/of zullen zijn jaagt de meerderheid schrik aan omdat, zo parafraseer ik, technologie te vaak in de plaats komt van het eigen denkproces in plaats van dat het een hulpmiddel is.
Hoewel ik geneigd ben om hier tegen in te gaan neem ik de vraag mee terug naar Nederland: wat is de juiste balans tussen creativiteit en het gebruik van technologie? Of slaat deze vraag eigenlijk nergens op omdat het een valse tegenstelling is?
Hoewel ik er nog niet uit ben heb ik wel deze week veel geleerd. De cursus eindigt wanneer de Kroatische lerares een gedicht voordraagt over het bereiken van datgeen waar je naar verlangt in haar eigen taal. En hoewel geen van de andere deze taal spreekt voelt iedereen de kracht van één Europa: we zijn weer een klein stukje dichter bij elkaar gekomen.”
Deze publicatie van dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Comenius programma, onderdeel van een Leven Lang Leren van de Europese Unie. Voor meer informatie zie http://www.na-lll.nl/ en http://europeesplatform.nl
