Momentum voor slim Europa
Europa is ‘niet slim en niet snel genoeg’. In een visionair betoog bepleitte EU-president Herman van Rompuy begin oktober een krachtiger Europees kennis- en innovatiebeleid. Deze oproep komt niet geheel toevallig vlak voordat alle Europese regeringsleiders 24 en 25 oktober samenkomen voor een ‘innovatietop’. Oud-ISO voorzitter en ‘Brusselkenner’ Sebastiaan den Bak doet alvast een aanzet tot ‘bold conclusions’.
Broekzak-vestzak
‘Als oud-staatssecretaris van OCW zal premier Mark Rutte zich bijzonder verheugen op deze Europese top. Interessant wordt wat hij er gaat zeggen over de Nederlandse visie op een innovatief Europa. ‘We hebben bij ons topsectoren en daar kunt u in Europa nog wat van leren’? Angela Merkel en haar Scandinavische collega’s zien hem aankomen. Nederland investeert – behalve wat broekzak-vestzak verschuivingen – niet in kennis en innovatie. Het resultaat van dit beleid toont zich al aan. Waar Duitsland, Finland en Zweden door stevig in te zetten op R&D sterk uit de crisis komen, wordt daar in Nederland vooral over vergaderd.
In EU verband is er niet alleen over investeren in kennis en innovatie gepraat, maar komt er ook boter bij de vis. Waar de hele EU begroting daalt in de periode 2014-2020, stijgen innovatie en onderwijs met 30%. Dat is niet alleen slim, maar vooral ook hard nodig. Als krimpend, grondstofarm continent moeten we het in de toekomst vooral hebben van onze mensen, onze knappe koppen.
Ieder talent hebben we nodig en dan nog zullen we veel knappe koppen moeten aantrekken om aan de toekomstige vraag naar hoogopgeleide arbeidskrachten te kunnen voldoen. Dit brengt me bij de eerste raadsconclusie.
1) Europa als krachtig kenniscontinent
De kracht van Silicon Valley zit in de clustering en concentratie van knappe koppen en kapitaal. Europa excelleert vooral in fragmentatie en duplicatie. We hebben in de EU 28 nationale innovatieagenda’s en daar bovenop nog een EU-brede visie als de ‘Innovation Union’. Ruim 90% van de gezamenlijke Europese uitgaven in R&D zit in nationale geldstromen en programma’s.
Het voornemen tot het strategisch afstemmen van deze nationale innovatieagenda’s zou een mooie uitkomst zijn van de innovatietop. Immers, als iedereen alles doet, doet niemand iets echt goed. Scherpe keuzes over waar er wordt geïnvesteerd, heeft als bijkomend voordeel dat ook buiten Europa zichtbaarder wordt waar internationaal talent zich kan melden.
2) Europa als innovatieve broedplaats
Van Rompuy sprak in zijn Marconilezing over de noodzaak van het omzetten van onderzoek in innovatieve producten, toepassingen en diensten. Europa heeft onderzoekscentra van wereldklasse maar buiten Europa wordt daar geld mee verdiend. Innovatie vraagt “an integrated approach” aldus de president van de Europese Raad.
Deze geïntegreerde aanpak zou naar mijn idee moeten beginnen met meer aandacht voor ondernemerschap op alle onderwijsniveaus. De Europese mindset dat een failliete ondernemer een loser is verschilt enorm van de Amerikaanse mindset waar een ondernemer niet serieus wordt genomen als hij nog nooit over de kop is gegaan.
Meer (grensoverschrijdende) financiële mogelijkheden voor startende ondernemers is wat mij betreft een tweede component van de Europese aanpak. Tenslotte zou Europese financiering voor het instellen van incubators in innovatieve (grens-)regio’s een stevige boost kunnen geven aan de Europese innovatieagenda.
3) Europeanen zijn nooit uitgeleerd
De kennis en vaardigheden van afgestudeerden verouderen sneller dan ooit tevoren op een steeds kennisintensiever wordende arbeidsmarkt. Het is dan ook een illusie te denken dat een diploma een soort carrièrelange garantie biedt op werk.
Om-, her- en bijscholing zouden zowel nationaal als Europees hoger op de agenda moeten staan. Daarmee bestrijdt je (jeugd)werkloosheid niet, je voorkomt ze. Europese programma’s als Erasmus+ kunnen hieraan een constructieve bijdrage leveren.
4) E-skills made in Europe
ICT is één van de belangrijkste terreinen van innovatie. Van Rompuy: “To be blunt: we Europeans are lagging behind, and the reason behind this is mainly because we’ve invested too little in the infrastructure, the skills and the organisational changes that are needed to reap the benefits of these technologies. And that is a disgrace.”
Met name in het onderwijs is er een inhaalslag te maken als het gaat om de inzet van ICT. Het vraagt van scholen en universiteiten een blijvende investering om jongeren te kunnen voorzien van de juiste digitale vaardigheden. Aan het eind van dit decennium vragen 9 op de 10 banen deze digitale vaardigheden. Nu investeren is daarop het antwoord.
Met deze vier raadsconclusies kan de opvolger van Barroso volgend jaar aan de slag met de uitwerking van een krachtig Europees kennisbeleid. Immers: “Het goede nieuws is dat we precies weten wat we moeten doen. Op alle kernpunten weten we wat nodig is om Europa weer aan de top te brengen en we weten wat ons afremt dat te bereiken,” aldus Van Rompuy. Ik hoop voor mijn generatie en vooral voor de generaties na mij dat Europa in staat zal blijken om nu slimme keuzes te maken.
Sebastiaan den Bak
