Jij doet het zelf!
Lector van het Jaar 2013 Marco Snoek leidde de discussie over wat mensen drijft in het leraarschap. Veel studenten en docenten haakten in bij onder meer Simon Verwer van ‘de Denkfiguren’, domeinvoorzitter ‘onderwijs en opvoeidng’ Ietje Veldman en columniste Aleid Truijens. Hier een paar van de vonken die oversprongen als inspiratie bij het begin van 2014.
Heel romantisch
“De klachten over een toetscultuur in plaats van een kenniscultuur in de school komen uit de onbeantwoorde vraag naar ‘wat willen we eigenlijk van het onderwijs?’ Die klaagzangen zijn het oog van de storm waarin we als onderwijsmensen zitten.”
“Het is best boeiend om eens te vragen wie dat vinden van die toetsdwang en waarom ze dat vinden. We willen immers graag weten en vaststellen of wat we doen relevant is voor de doelen waaraan het onderwijs moet beantwoorden: zorgen voor identificatie, socialisatie en kennis bij onze leerlingen.”
“Leren leren is niet hetzelfde als de gedachte dat de scholier of student zelf wel het beste weet wat hij wil of moet leren. Je kunt heel romantisch praten over de nieuwsgierigheid van het kind en daar op voortbouwen. Maar niet elk kind komt daar aan toe, ook van huis uit niet. Als je zo’n kind geen dingen aanreikt waarmee ze dan wel kunnen komen bij wat ze moeten weten en leren, dan is het hard en wreed om zo te denken.”
Papiertjes
“Kennis overdragen vinden we belangrijk, zeggen we. Maar dan moet je dat ok willen valideren. Ja, een ‘papiertje’ is dus ook nodig. Waarom? Omdat we samen willen afspreken dat het iets betekent als we concluderen, dat iemand iets echt kan.”
“De waarde en status van opleiding en ‘papiertjes’ zijn maatschappelijk wel verbonden met een ‘diplomastandenmaatschappij’. Vroeger had je een aristocratie op grond van waar en bij wie een mens geboren was, nu willen we de samenleving reproduceren via een onderwijssysteem dat selectief werkt. Zeker de hoger opgeleiden hechten daar erg aan.”
“Moeten we nu de CITO-toets afschaffen, zoals sommigen leraren bepleiten? Klinkt goed, maar dat is toch een tikje hypocriet. Want ook daarna zullen we kinderen selectief benaderen voor hun vervolg in het onderwijs. Waarop is dat dan gebaseerd? Op individuele voorkeuren alleen? De toets werkt toch wel als een extra vangnet bij de keuze voor het vervolg. Ouders zijn daarbij veel mondiger geworden. De opvatting van docenten wordt door hen minder gewaardeerd of gewicht gegeven, dus zo’n goed onderbouwd vangnet blijft waardevol.”
Het moet voor de docent
“Leraren zijn een beroepsgroep die niet georganiseerd is, niet goed in elk geval. Die verantwoordelijkheid kun je alleen zelf opnemen. Met collega’s moet je doelen, vormen en inhoud van je vak delen en uitdiepen. Zo kun je ook beleidsmakers, de politiek beïnvloeden bij het formuleren van wat de doelen zijn van het onderwijs. Die verantwoordelijkheid neemt de beroepsgroep veel te weinig.”
“Inhoud is waar het om gaat. Dat klopt, maar ik moet als student bij elk opdrachtje een ‘reflectieverslag’ schrijven. Ik heb aan dat klusje zelf niks, maar het moet voor de docent en het systeem.”
“Reflectie wordt verheven tot een soort heilig doel. Als lerarenopleiding is onze opdracht een andere. Onze afgestudeerden moeten leren ‘leuk maken’ voor elke jongeren, zodat die kennis verwerven hun grootste ambitie maken. Bij de universitaire lerarenopleiding in Leiden heb ik het woord ‘reflectie’ maar verboden.”
Zenuwachtig worden
“Als je dan toch reflecteert, neem dan eens mee dat kinderen nu echte neo-liberale denkers zijn! Ze willen graag dat hun leren efficiënt is, dat ze cijfers krijgen en voor hun latere baan goed voorbereid zijn. Als leraar moet je daar via de inhoud, via het vak hen toch zichzelf bij leren ontdekken, leren zien dat er meer is dan dat.”
“Bij alle kritiek op het beleid, moet je vaststellen: jij doet het zelf! Over de kleutertoets was iedereen ongeveer negatief en vervolgens doet iedereen de uitvoering ervan. Hetzelfde geldt voor ‘de kerndoelen’. Leraren worden namelijk zenuwachtig van de vraag ‘waarom doen wij dit?’ anderen bepalen dan ook het ‘wat en hoe’ van het onderwijs dat docenten zouden moeten definiëren willen.”
“Zorg dat je als docent door verdieping in je vak wel weet wat je kunt zeggen op de vraag naar het waarom. Dan komt het vertrouwen daarin terug, dan pakt een ander je rol ook niet zo maar af. Bij zulk vertrouwen is ook een CITO-toets niet meer zo vreselijk nodig of alles bepalend.”
