De weg naar kwaliteitsafspraken
In de Rijtuigenloods organiseert de VSNU vandaag het onderwijsfestival. Aan het begin van het festival gaf minister Bussemaker van onderwijs een speech waarin zij drie thema’s behandelde: persoonlijke vorming, toegankelijkheid en onderwijskwaliteit. Voor de minister aan haar speech begon werd aan haar gevraagd wat zij zelf geleerd heeft als docent aan de Vrije Universiteit. “Waar ik veel van geleerd heb is bij het koffieautomaat met studenten praten. Vragen: hebben jullie het nu begrepen? Als je dan hoort ‘dit is nog niet duidelijk’, dat zette mij aan het denken.”
Excelsheet inspireerde niet
“Daar had ik veel meer aan dan van die standaard evaluaties die worden gehouden en in een excelsheet terugkwamen, dat inspireerde niet heel erg om mezelf te verbeteren. Die individuele gesprekken met studenten inspireerde mij wel.”
De OCW-minister wilde drie onderwerpen centraal stellen in haar speech. “Ik wil het daarom hebben over drie dingen die ik zelf heel belangrijk vind en die de meeste urgentie hebben in het universitaire onderwijs. Onderwerpen die wij hoop ik met elkaar delen en dat zijn persoonlijke vorming, toegankelijkheid en kwaliteit.”
Minister Bussemaker vond dat persoonlijke vorming en bildung over meer dan docenten gaat. “Kijk naar de eerste persoonlijke vorming, of bildung zoals dat heet. Daar hebben wij de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan burgerschap en vorming, naast cognitieve vaardigheden, maar het is mij nog niet genoeg. Want met bildung ben je nooit klaar. Bildung is niet alleen de student zien, maar de hele mens. Met talenten en ambities, maar ook met dromen en onzekerheden.”
Respectvolle manier
De minister raakte daarbij aan het recente kabinetsbeleid over een voltooid leven. “Denk aan de arts die in aanraking komt met verschillende ideeën over ziekte en gezondheid, of de vraag of leven wel of niet voltooid is? Kan je daar als arts op een respectvolle manier mee omgaan. Dat vraagt ook om intensief onderwijs, dat vraagt om veel persoonlijk contact en discussie en gesprek.”
Volgens de minister moeten er daarom ook essentiële levensvragen gesteld worden op de universiteit. Dat in verband met recente incidenten bij studentenverenigingen. “‘Wat wil jij met je leven doen?’ Dat zijn hele fundamentele vragen, die ook thuishoren op de universiteit. Die vraag moet je wel stellen. De noodzaak daarvan zie ik ook recentelijk bij gebeurtenissen rond studentenverenigingen in Groningen en Amsterdam.”
Incidenten in Groningen
“Ik zeg vaker dat onze studenten de leiders en waardedragers van de toekomst zijn. Zij bepalen hoe wij met elkaar omgaan, wat we normaal vinden. Daarom vind ik die incidenten ook zo verwerpelijk, omdat dit een heel slecht voorbeeld is. Daarom moeten universiteiten samen met studentenverenigingen er gezamenlijk voor zorgen dat waarden als veiligheid en verantwoordelijkheid hoog gehouden worden.”
Het andere onderwerp dat de minister aansneed was toegankelijkheid. “Een student met talent en ambitie moet succesvol onderwijs kunnen volgen. Dat staat op gespannen voet om alleen de beste studenten te selecteren. Ik verwacht dat elke student ongeacht de sociaal-culturele status kan excelleren in de juiste onderwijsomgeving.”
Zachte landing maken
Daarom deed de minister een oproep aan de wo-docenten in de Rijtuigenloods in Amersfoort. “Het betekent voor u docenten: dat hbo-studenten die de sprong naar de universiteit willen maken, misschien ook kan helpen om een zachte landing te maken. Het moet dus niet alleen over de poort gaan, ook over wat daarna gebeurt.”
Bussemaker waarschuwde universiteiten dat zonder toegankelijkheid zich te veel op andere zaken gaan richten. “Als wij geen aandacht hebben voor toegankelijkheid dan zullen universiteiten zich gaan richten op excellente en internationale studenten. Dan zal het contact met normale studenten in de regio verloren gaan en daarmee ook de aandacht voor de toegankelijkheid.”
Grootste uitdaging
Dit beeld werd bevestigd bij de debatsessie over toegankelijkheid. Een medewerker van de Universiteit Maastricht wees de aanwezigen er op dat hun grootste uitdaging is om eerste generatie studenten uit Limburg binnenboord te houden.
Het laatste onderwerp dat Bussemaker wilde behandelen was onderwijskwaliteit. “We moeten investeren in top-docenten. Cursussen en scholing hebben te weinig toegevoegde waarde als die niet ingebed zijn in een sterke kwaliteitscultuur. Een cultuur die onderzoek niet belangrijker vindt dan onderwijs. Nog te vaak wordt er gedaan of onderwijs meteen ten koste zou zijn van onderwijs.”
Waardering die het verdient
De minister deed nog een oproep deze ochtend, ditmaal aan de decanen van universiteiten. “Ik vind dat onderzoek nog steeds te bepalend is voor carrières van docenten. Onderzoekers zijn nog te veel gericht op kwantitatieve publicatienorm in plaats van onderwijs of de combinatie van onderwijs en onderzoek. Hoewel Nederland iets heeft om trots op te zijn in vergelijking met andere landen. Onderzoek en onderwijs is bij ons goed verbonden. Ik wil decanen oproepen om onderwijs de waardering te geven die het verdient.”
Het venijn zat hem in de staart in de speech van de minister en sprak Karl Dittrich persoonlijk aan. Hij verzet zich al lang tegen elke vorm van prestatieafspraken. “Wij zullen over de gewenste kwaliteit goede afspraken moeten maken, zeg ik in het bijzonder tegen Karl Dittrich. Hoe we dat dan doen daar gaan we de komende tijd over praten. We moeten dat met zoveel mogelijk met eigenaarschap doen voor diegenen die er over gaan. In dit geval dus ook docenten en studenten. Ik ga dat doen na de adviezen van de Reviewcommissie, maar ik weet van universiteiten dat dat zij heel goed uit dit proces komen. Dat is absoluut ook een compliment waard.”
Frans van Heest
