De kwalificatiefunctie van het hbo staat te wiebelen
Voorzitter van de HAN, Kees Boele zegt dat de kwalificatiefunctie en daarmee het bestaansrecht van het hoger onderwijs onder druk staan. Ook studenten hebben last van die veranderende wereld en hebben te maken met toenemende studiedruk. Boele pleit ervoor dat de HAN naast deze studenten moet gaan staan.
Aan het begin van het hogeschooljaar keek de HAN-voorzitter terug en vooruit. Hij is blij dat na het treurige verlies van twee directe collega’s, Frank Stöteler door ziekte en Diana de Jong die dit voorjaar overleed na een ziekbed er nu weer een divers CvB is samengesteld.
Boele zou Boele niet zijn als hij bij de opening van het hogeschooljaar niet een aantal filosofen zou citeren. Allereerst was het de beurt aan de Denker des Vaderlands René ten Bos. Boele gebruikte bij zijn verhaal de vergelijking van de HAN die op reis is. “De openheid van onze reisbestemming die past in het antropoceen, zoals de huidige Denker des Vaderlands professor René ten Bosch onze tijd noemt. Het antropoceen is een tijd waarin mensen en de planeet met elkaar in gevecht zijn onder een reeks van catastrofes, zoals de zeespiegelstijging, CO2-emissies en het mestoverschot. Het antropoceen wordt een permanente conditie met een onzekere uitkomst. Het lijkt op een wolk zonder scherpe randen, we hebben er geen grip op.”
Te pletter gewerkt voor accreditaties
Boele moest erkennen dat het een wat sombere opening was van het hogeschooljaar. “Nou daar zitten we dan, aan het begin van het hogeschooljaar waarin we gaan onderwijzen en onderzoeken. Dat richtingloze dat herkent iedereen die hier aan de HAN werkt. Wij hebben ons jarenlang te pletter gewerkt om alles op orde te krijgen, met accreditaties, kwaliteitszorg en examencommissies, noem allemaal maar op.”
“Vervolgens lezen we dat Ernst & Young besloten heeft om bij de rekrutering van de hoger opgeleiden geen waarde meer toe te kennen aan diploma’s. Dat doen ze liever zelf in hun eigen assementscenters. De kwalificatiefunctie, het bestaansrecht van de publieke hoger onderwijs staat te wiebelen. Het is maar een voorbeeld, maar het is soms hondsvermoeiend. Je bent jarenlang aan het ploeteren, je hebt het goed voor elkaar, moet het toch weer anders.”
Boele verwees die middag voor het eerst naar het verlies van Diana de Jong, die als lid van het CvB eerder dit jaar kwam te overlijden. Net nadat ook Frank Stöteler zijn functie moest neerleggen na ziekte “Dat ‘moeten in control zijn’ is dus ook heel herkenbaar. Ik heb dat persoonlijk wel een beetje achter me gelaten. Als je twee collega’s zijn ontvallen. Sowieso, hoe kun je met zo’n enorme toko als de HAN ever ‘in control’ zijn? De verleiding is dan toch veel te groot voor controle en fixatie.”
“Maak vandaag tot iets moois”
Toch zijn er ook positieve kanten aan het antropoceen, legde Boele de toegestroomde ‘Hanners’ uit. “Het positieve aspect van het antropoceen is dat het naar mijn oordeel de focus verlegt naar het nu. Blaise Pascal, een van mijn lievelingsdenkers schreef ooit dat de meeste mensen of te veel in het verleden leven, of te veel in de toekomst, maar te weinig in het nu. De les die je vandaag geeft. Of het onderzoeksproject waar jij vandaag over spreekt met de opdrachtgever. Dat gesprek met die ene student die vandaag op jouw pad komt, maak dat in ieder geval tot iets moois, zou mijn boodschap vandaag zijn.”
Ook zitten er vervelende kanten aan het antropoceen volgens de HAN-voorzitter. “Nu kom ik bij het gevaarlijke van het antropoceen als een soort permanent doolhof. Ik beperk me tot één gevaar. Namelijk dat het de essentie van het onderwijs onderuithaalt. In het bijzonder voor de generatie die wij nu in huis hebben. Onderwijzen is iets anders dan maar iemand laten dwalen. Vorig jaar bij de opening van ons hogeschooljaar refereerde ik aan de zorgelijke ontwikkeling ten aanzien van het welzijn van studenten.”
Psychische gezondheid studenten achteruit gegaan
Precies een jaar later, deed Boele een sombere constatering. “Beste mensen het is erger geworden. Op 12 juli verscheen er een essay van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving getiteld ‘overbezorgd, maatschappelijke verwachtingen en mentale druk bij jongvolwassenen.’ Ik heb het goed doorgelezen en de Raad schrijft over de mentale druk bij jonge mensen, over somberheid, psychische klachten, slaapproblemen en andere knelpunten. De percentages liggen fors hoger dan 30 jaar geleden en stijgen nog steeds. De toegenomen prestatiedruk en inmiddels ook de zorg om studieschulden zijn volgens de Raad belangrijke oorzaken.
Leenstelsel en bindend studieadvies zorgen voor psychische klachten
“Nu hoort uiteraard een mate van onzekerheid bij een bepaalde periode in je leven als je jong bent. Toch spreekt de Raad van starre en knellende maatschappelijke verwachtingen voor jongvolwassenen. Je moet succesvol zijn, je moet naast je studie ook wel iets doen. Je moet jezelf zijn, sportief, je moet gezond leven, je moet je eigen financiën bedrijven. Dat kan ook zo is de tijdgeest, als je het maar wil. Falen wordt je eigen schuld. Bovendien zegt de Raad hanteren we ook op heel veel plekken prestatiemaatstaven. Dat begint al met de cito-toets.”
Dwaal jij maar lekker verder
Daarom deed de HAN-voorzitter een oproep aan de medewerkers van de HAN om er te zijn voor deze studenten. “Gaan wij nu als HAN zeggen tegen dat soort jonge mensen: dwaal jij maar lekker verder. Nee, wij gaan wat mij betreft dichterbij die student staan. Die student is namelijk bezig met zijn of haar persoonlijke ontdekkingsreis.”
Boele kwam dan ook met het initiatief om de Start Academy van de HAN uit te breiden. “Ik vind dat de begeleidingsstructuur van de HAN eigenlijk al heel goed functioneert, maar we gaan er een stap bovenop doen. We gaan dit studiejaar onderzoeken of we niet voor veel meer Hanner’s dan nu het geval is, de Start Academy kunnen openstellen.”
Voor diegenen die het experiment niet kennen legde Boele het concept uit. “De Start Academy is bedoeld voor jongeren die wel twee of drie keer een studie hebben geprobeerd, maar het toch niet kunnen vinden en aan zichzelf gaan twijfelen. Zij worden onder handen genomen door een paar gepassioneerde docenten die een groot hart voor deze studenten hebben. Zodat deze studenten zichzelf beter leren kennen en tot een beter gefundeerde studiekeuze komen. Ik ben zelf ook bij die groepen op bezoek geweest en docenten springen op van vreugde als je met ze spreekt. Zij proberen die studenten te leren wat het leven nu eigenlijk precies is.”
De grenzen van het praktijkgericht onderzoek raken in beeld
Kees Boele had zoals in veel openingstoespraken van het hogeschooljaar ook nog een boodschap voor Den Haag. “We kiezen voor een stevige positie in het praktijkgericht onderzoek. Zodat het onderwijs en de beroepspraktijk worden versterkt en verder innoveren. De HAN is daar ook heel sterk in met de Centres of Expertise.”
“Maar de betrokkenen die voelen dat het schuurt, in de organisatie van het onderzoek, maar bijvoorbeeld ook in de ondersteuning van talloze projecten. De grenzen raken in beeld. Nu gaat de minister binnenkort op grond van het regeerakkoord een discussie entameren, over het bekostigingsstelsel in het hoger onderwijs.”
Kamer en minister vinden dat hbo-onderzoek beter moet
Boele vroeg daarom expliciete aandacht voor de bekostiging van het praktijkgerichte onderzoek. “Nu moet ik zeggen als voorzitter van een van de grootste onderwijstoko’s in dit land dat de minister de discussie minder zou moeten laten gaan over de bekostigingsparameters, maar naar mijn oordeel veel meer over het bekostigingsniveau. En dan in het bijzonder moet zij kijken naar de schamele onderzoeksbekostiging voor het hbo. Terwijl de behoefte aan praktijkgericht onderzoek door hogescholen alleen maar groeit.”
Reisleiderstrio op jammerlijke wijze uiteengevallen
Tot slot van zijn toespraak ging de HAN-voorzitter in op de wisseling in het bestuur. “Juist als je op ontdekkingsreis bent ben je gebaat bij diversiteit van perspectief en invalshoek. Dat geldt ook voor het reisleiderstrio, dat was een heel divers trio, dat op jammerlijke wijze uiteengevallen is. Maar het wordt weer een divers en reislustig trio.”
Dit was het moment dat de twee nieuwe bestuurders zich voorstelden aan de medewerkers van de HAN. Allereerst was het woord aan Bridget Kievits die per 1 september in functie treedt, zij was bestuurder bij de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. “Ik heb eergisteren afscheid genomen van de AHK, daar vroegen heel veel mensen: ‘ga je de kunsten niet missen?’ Mijn antwoord is nee, want de kunsten die neem je altijd mee. Wat de AHK bindt aan de HAN is dat het allebei onderwijsinstellingen zijn en allebei de opdracht hebben om in de vier jaar dat we die jonge mensen in huis hebben ze zo goed mogelijk voor te bereiden op die veranderende beroepspraktijk.”
Ongelofelijke focus op de studenten
Kievits vestelde dat dit bij de AHK wel iets verschilt met de HAN maar dat er ook duidelijke overeenkomsten zijn. “In de kunsten is dat natuurlijk wel ietsje anders, die zijn veel kleiner en er is de mogelijkheid om te selecteren, dat is bij de HAN natuurlijk niet zo. Maar wat ons bindt is het streven om uit de jonge mensen alles te halen wat ze in zich hebben. Dat heb ik in de afgelopen periode toen ik in de sollicitatieprocedure zat ook gemerkt. Er is hier een ongelofelijke focus op de studenten, met betrokkenheid en bevlogenheid bij docenten en het managementteam.”
Het tweede nieuwe CvB-lid dat zich voorstelde was Yvonne de Haan die afkomstig is van de directie van KRO-NCRV. De Haan vertelde dat zij daar een grote liefde had opgebouwd voor de publieke sector. “Ik ben opgeleid in de zakelijke dienstverlening daar heb ik mijn vak geleerd, daarna ben ik in het publieke domein geworteld. Ik ben steeds meer van het publieke domein gaan houden, omdat ik dat ongelofelijk belangrijk vindt in de zorg of het onderwijs. Daar laten wij zien het belang van een goed werkend publieke stelsel.”
Boele is blij met zijn nieuwe reisgezelschap zo gaf hij aan. Na deze moeilijke periode die hij als bestuurder heeft meegemaakt. “Ik zal het even persoonlijk maken, ik zat er vorig jaar toch wel behoorlijk verbouwereerd bij. Met het grote verlies van Diana en eigenlijk ook van Frank. Met wie je net een trio aan het worden was. Dan denk je wel: hoe moet dat nu verder?”
De HAN als kunsthogeschool
“Zeker als je dan kandidaten aan je voorbij ziet komen voor permanente posities. Dan ben je heel goed aan het nadenken en aan het voelen. Gaan die mij helpen, gaan die ons helpen als HAN? Het antwoord is ja: bij Bridget en Yvonne. Dingen waar ik niet goed in ben gaan nu in ieder geval aandacht krijgen. Menigeen zal daar blij van worden.”
“Ik vind van beide mooi dat ze uit de kunstenwereld komen. Daar heb ik zelf ook een diepe verwantschap mee. Het is een wereld van passie voor kwaliteit en het ondernemende. Ik hoop dat jullie beide met die achtergrond dit hier ook goed erin gaan pompen en dat stimuleren waar dat nodig is. Zodat wij in overdrachtelijke zin ook een soort van kunsthogeschool worden.”
