“Investeren in kennisontwikkeling, dat is wat Tinbergen zou doen”
Op de 106e Dies van de Erasmus Universiteit wordt uitgebreid stilgestaan bij diens meest beroemde alumnus. Het is dit jaar 50 jaar geleden dat Jan Tinbergen de eerste Nobelprijs voor de economie in ontvangst nam. Te gast zijn Esther Duflo, die dit jaar de Nobelprijs in ontvangst mag nemen en minister van Financiën Wopke Hoekstra.
De sociale betrokkenheid van Tinbergen
Econoom Anne Gielen geeft in haar diesrede een stoomcursus Tinbergen aan de aanwezigen. “We kunnen gerust zeggen dat we hier staan op de plaats waar de econometrie is geboren.” Het was de natuurkundige Tinbergen die zich toelegde op het kwantificeren en modelleren van de Nederlandse economie, hetgeen het mogelijk maakte om te rekenen met welvaart. “Het is bijzonder wat hij voor elkaar kreeg, Tinbergen moest het destijds – we spreken jaren ’30 – met heel weinig data doen.”
Volgens Gielen is het belangrijk om stil te staan bij de vraag wat Tinbergen dreef om zich zo toe te leggen op het economisch modelleren. “Zijn wetenschappelijke werk is altijd geïnspireerd geweest door zijn wil om ongelijkheid op te heffen.” Door wat hij had meegemaakt en gezien tijdens de Grote Depressie werd hij gedreven om het vakgebied van de economie in te stappen.
Tinbergens onderzoeksagenda werd ingegeven door de meest urgente problemen uit zijn tijd. De vertaling naar het echte leven was voor hem het meest belangrijke criterium voor welke onderzoekslijn hij koos. Er moest wel langs de fundamenten gelopen worden, maar het ging om de belangrijkste zaken in de samenleving. “En ja, het was ook Tinbergen die meer dan vijftig jaar geleden al sprak over de grenzen aan groei. Meer welvaart betekent vaak meer vervuiling, denk aan de stikstofcrisis waarin we momenteel verkeren.”
““Man has exploited his natural environment destructively long enough. The time has come to rationalize his relationship with the resources offered by his habitat, ant to plan a far more intelligent use of them in the future, especially of energy and mineral reserves.””
Jan Tinbergen
“Tinbergen was altijd bezig met het omzetten van onderzoek naar actie. Hij stuurde erop aan om zo veel mogelijk vooruitgang te bewerkstelligen.” Groot gelijk had hij, stelt Duflo, “want als je eenmaal na gaat denken over hoe de armste mensen ter wereld het hebben, dan zie je geen enkele reden om nog ergens anders mee bezig te zijn.” De groeiende kloof tussen arm en rijk en de klimaatcrisis zijn voor Duflo dan ook de meest urgente thema’s van deze tijd.
Minister van Financiën heeft zorgen
Voor minister van Financiën Wopke Hoekstra ligt de meest urgente zorg, ook met Tinbergen in gedachten, toch in het risico die de snelle technologische ontwikkelingen in de wereld vormen voor de welvaart. “Ik maak mij zorgen over de werkgelegenheid en de productiviteit van Nederland op de lange termijn. Als je een stijgende rijksuitgave, vergrijzing en een middelmatige economische groei bij elkaar optelt dan kijk je niet uit op een heldere toekomst.”
Toch is er ook een kans die gegrepen kan worden volgens de man die hoopt de nieuwe CDA-voorman te worden. “Kijkend naar de internationale financiële markten en de triple A rating van Nederland zijn er grote mogelijkheden.” Het steekt volgens hem de draak met alle logica dat Nederland op langetermijnleningen er geld bij krijgt, “maar het is momenteel de realiteit dat als ik geld leen, ik eraan verdien.”
De minister van Financiën grijpt deze gelegenheid dan ook aan om het investeringsfonds weer wat meer het Wopke-kamp in te trekken. “Als het op overheidsfinanciering aankomt dan is een investeringsfonds een prachtige optie. We ontwikkelen momenteel een investeringsfonds dat gericht is op het stimuleren van economische groei. Daar zal zeker een onderdeel innovatie en kennisontwikkeling in komen.”
Tot slot geeft hij wel toe dat deze onderneming vrij spannend is. “Sterker nog, het is een moeilijk besluit dat ik zelf eng vind om te nemen.” Toch meent hij dat het in het beste belang is dit wel te doen, mits goed ingekaderd en vanuit de juiste uitgangspunten. “Investeren in kennisontwikkeling is wat Tinbergen zou doen.” Hoekstra kan dan ook melden dat ambtenaren van de relevante ministeries momenteel de laatste hand leggen aan het investeringsfonds.
