Geneeskundestudent met migratieachtergrond voelt zich gediscrimineerd door opleiding en patiënt

Dit zorgt ervoor dat deze studenten in vergelijking slechter presteren dan studenten zonder migratieachtergrond. Ze worden niet alleen gediscrimineerd, maar ervaren ook een gebrek aan positieve rolmodellen met een niet–westerse achtergrond. Bovendien hebben deze studenten niet het gevoel bij de opleiding en de beroepsgroep te horen, en ervaren ze ook een vooringenomenheid van examinatoren bij klinische beoordelingen. Het onderzoek concludeert daarom dat geneeskundeopleidingen een veiliger studieklimaat moeten bieden zodat ook deze studenten gemotiveerd blijven om arts te worden.  

Lagere scores en beoordelingen 

Uit kwalitatief onderzoek onder 18 geneeskundestudenten met een migratieachtergrond aan de Vrije Universiteit blijkt dat zij negatieve ervaringen rondom discriminatie opdoen die hun studie beïnvloeden. Geneeskundestudenten met een migratieachtergrond behalen in vergelijking met autochtone studenten niet alleen lagere scores op kennis– en vaardigheidsbeoordelingen in het preklinisch en klinisch onderwijs; zij moeten ook meer moeite doen om in aanmerking te komen voor een specialistenopleiding, bleek al uit eerder onderzoek. 

De onderzoekers van de Vrije Universiteit schrijven dat de patiëntenpopulatie steeds diverser wordt. Om een eerlijke gezondheidszorg te garanderen, moeten etnische minderheden een passende vertegenwoordiging hebben in gezondheidsberoepen. In Nederland heeft ongeveer 27% van de geneeskundestudenten een migratieachtergrond. 

Het is daarom essentieel dat allochtone geneeskundestudenten succesvol zijn in de medische studie. Omdat al eerder is aangetoond dat motivatie een cruciale factor is voor studiesucces, zou dat een factor kunnen zijn die verband houdt met het onderpresteren van deze studenten, zo veronderstellen de onderzoekers. Daarom hebben zij onderzocht welke ondersteuning deze studenten nodig hebben om optimaal te kunnen presteren.  

Om antwoord te krijgen op deze vragen, is de al eerder genoemde kwalitatieve studie uitgevoerd bij de medische faculteit van de Vrije Universiteit. Voor de studie is onderzoek gedaan naar de ervaringen en behoeften van geneeskundestudenten met een migratie-achtergrond. In totaal werden 18 studenten met een migratie-achtergrond geïnterviewd; 11 vrouwen en 7 mannen, verdeeld over verschillende opleidingsjaren en met heel uiteenlopende afkomsten, zoals Afghanistan, Armenië, Egypte, Ghana, Filippijnen, Marokko, Nigeria, Rusland, Syrië, Turkije, Oekraïne en Oezbekistan.  

Worden aangesproken op hun hoofddoek  

Uit eerder onderzoek blijkt dat geneeskundestudenten met een migratieachtergrond slechter beoordeeld worden in vergelijking met studenten zonder migratieachtergrond. Ook hebben studenten met een migratieachtergrond het gevoel dat zij er niet bij horen, bijvoorbeeld omdat ze worden aangesproken op hun uiterlijk, zoals bij het dragen van een hoofddoek. 

In het onderzoek worden op basis van interviews veel ervaringen met discriminatie gedeeld. Zo wordt een student door een patiënt aangesproken op haar buitenlandse naam en krijgt ze te horen: “Je spreekt niet foutloos Nederlands, je staat daarom 10-0 achter, daarom moet je ook tien keer meer je best doen, en dit zal altijd zo blijven.” De student die dit vertelde, ervaarde meerdere vormen van achterstelling tijdens de studie en is om die reden ook bijna gestopt met haar opleiding.  

Artsen zijn veelal witte mannen  

Ook blijkt dat studenten met een migratieachtergrond weinig rolmodellen hebben. Artsen in het ziekenhuis zijn veelal witte mannen, die vooral hun evenbeeld willen terugzien op de werkvloer. Een mannelijke student met een migratieachtergrond kwam tijdens zijn stages bijvoorbeeld alleen maar witte mannelijke artsen tegen en vroeg zich af of hij daar ooit bij zou kunnen horen. Ook in de opleidingscommissies van de opleiding worden alleen maar Nederlandse studenten gevraagd. 

Deze ervaring komt overeen met het gevoel van veel studenten dat zij niet bij een medische beroepsgroep horen. Een geïnterviewde vertelde dat dit voor andere studenten met een migratieachtergrond de reden was om met de studie te stoppen.   

Lichamelijk onderzoek leidt tot veel onrust  

Ook gaven sommige studenten aan moeilijkheden te ervaren met hun religie in relatie tot lichamelijk onderzoek. Het idee dat zij zich tijdens de lessen moesten uitkleden veroorzaakte veel onrust. Een oplossing zou volgens geïnterviewden zijn om studenten met religieuze bezwaren wat betreft zich uitkleden, zelf te laten kiezen of ze onderdeel willen zijn van een lichamelijk onderzoek.  

Maar ook bij het organiseren van introductiedagen voelden veel studenten zich buitengesloten, omdat ze geen alcohol drinken. Dit kan volgens veel geïnterviewde studenten opgelost worden door bijvoorbeeld bij de introductie niet alleen sociale drinkactiviteiten te organiseren, maar ook iets meer inhoudelijke of sportieve activiteiten te organiseren. Nu haken studenten met een migratie-achtergrond sneller af bij de introductiedagen. Zodoende komen ze meteen op een achterstand te staan, omdat de autochtone studenten bij de introductie al een groepsgevoel gecreëerd hebben. 

Je moet heel intrinsiek gemotiveerd zijn 

Een andere student zei tijdens een interview dat je als student met een migratieachtergrond heel erg intrinsiek gemotiveerd moet zijn om de eindstreep van de studie te halen. 

In tegenstelling tot de autochtone studenten hebben studenten met een migratieachtergrond vaak geen medisch netwerk van vrienden, ouders, ooms of tantes die arts zijn. Dit zet deze groep op achterstand, bijvoorbeeld bij het regelen van een stage bij een huisarts. “Autochtone studenten hadden binnen mum van tijd een huisartsenpraktijk gevonden voor de stage, terwijl ik heel lang moest zoeken en overal in Amsterdam naar praktijken moest mailen om willekeurig een plek te vinden,” zegt een mannelijke student. 

Opleiding moet studenten helpen bij netwerken  

Een ander probleem van netwerken is dat veel studenten met een migratieachtergrond erg op de eigen familie gericht zijn. Deze studenten weten niet goed hoe ze contact moeten leggen met iemand buiten de eigen gemeenschap. Volgens de geïnterviewden kunnen ze hierbij geholpen worden door de opleiding wanneer deze meer rolmodellen gebruikt die zelf ook een migratie-achtergrond hebben, maar ook door het organiseren van netwerkbijeenkomsten en lezingen. 

Ook waren de geïnterviewde studenten van mening dat de beoordelingen van stages vaak subjectief zijn. Zoals een student het omschrijft: “Als je niet helemaal in het straatje van een specialist zit, of niet binnen een team past, wordt dat ook meteen meegeteld in je cijfer. Dus ik koppel het niet zozeer aan de vraag of een student competent is maar het ligt veel meer aan de subjectieve manier van toetsen waarom studenten lagere cijfers halen.”  

Je past niet echt in het team 

Deze studente baseerde haar perceptie over de subjectieve beoordelingen ook op verhalen van andere allochtone studenten die ook te horen krijgen: “Je past niet echt in het team, of je bent hier niet echt geschikt voor, of dit past niet echt bij je.” 

Deze subjectieve beoordeling kan volgens de studenten worden ondervangen door tijdige en eerlijke communicatie naar de studenten over de studieprestaties en prestaties bij de stage. Daarnaast pleiten zij voor een transparante tien–punts beoordelingsschaal. 

Toch moet ook voorkomen worden dat deze studenten speciale begeleiding krijgen die specifiek gericht is op hun eigen achterstandsgroep. Dit zou namelijk kunnen leiden tot extra stigmatisering. Interventies om achterstelling en discriminatie tegen te gaan moeten daarom gericht worden op de hele studentenpopulatie, zo zeggen de studenten.  

Houd rekening met religieuze achtergronden  

In de discussie van het paper schrijven de onderzoekers dat allochtone studenten verschillende ervaringen hebben met discriminatie, gebrek aan vertegenwoordiging van rolmodellen en een gebrek aan een medisch netwerk. Daarnaast geven de studenten aan dat opleidingen meer rekening zouden kunnen houden met hun religieuze achtergrond. Bovendien zouden deze studenten beter moeten worden begeleid bij netwerken. 

Om het netwerk van deze studenten te verstevigen is het aan te bevelen dat opleidingen al aan het begin starten met het inzetten van rolmodellen. Deze rolmodellen met een migratie-achtergrond kunnen studenten het gevoel geven dat hun droom om arts te worden realiseerbaar is; ook als je bij een minderheidsgroep hoort. 

Discriminatie leidt tot stress en mentale problemen 

De onderzoekers zeggen dat het belangrijk is dat elke student de ondersteuning krijgt die nodig is om optimaal te presteren. Dat kan door bewustwording van discriminatie te creëren bij studenten en medewerkerservaringen. Discriminatie kan immers leiden tot een onveilige en stressvolle omgeving die meer kwetsbaarheid, stress en mentale en fysieke gezondheidsproblemen veroorzaakt.  

Studenten met een migratieachtergrond moet ook meer assertieviteit worden aangeleerd, ook om na de studie in aanmerking te komen voor een specialisatie. Specialisten en afdelingshoofden vinden dit namelijk heel belangrijk bij het aannemen van nieuwe specialisten. Opleidingen moeten studenten hier meer bewust van maken, zo zeggen de onderzoekers van de VU.  

Tot slot moet er door opleidingen en stagebegeleiders eerlijker en helderder beoordeeld worden, en er moet eerlijke en tijdige communicatie zijn. Daarom is het aan te raden om studenten op meerdere momenten en door verschillende mensen te laten beoordelen. Dit maakt de beoordeling minder gevoelig voor discriminatie op basis van een migratie-achtergrond. 

Update:

Lisa Westerveld en Niels van den Berge (GroenLinks) hebben Kamervragen gesteld naar aanleiding van dit artikel. Zij willen onder andere van de minister weten hoe opleidingen in het hoger onderwijs beter gebruik kunnen maken van rolmodellen met een migratieachtergrond. Ook willen zij weten of dit onderzoek aanleiding geeft tot het uitvoeren van een breder onderzoek naar discriminatie bij andere onderwijsinstellingen voor een completer beeld.