Lectoren moeten vernieuwingen in het hoger onderwijs brengen
Onlangs is dr. Han de Ruiter geïnstalleerd als lector Value–Based Healthcare, oftewel waardegedreven zorg, aan de Hanzehogeschool Groningen. In een feestelijk online programma vertelde hij wat zijn plannen zijn voor het lectoraat. Het onderzoek van De Ruiter zal deel uitmaken van het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, wat weer onderdeel is van het Centre of Expertise Healthy Aging.
Petra Smeets, lid van het College van Bestuur van de Hanzehogeschool, legt het belang van dit lectoraat uit. “Het realiseren van de beste uitkomst voor een patiënt, tegen de laagst mogelijke kosten, is een nastrevenswaardig doel. Maar echte waardegedreven zorg is meer dan alleen het meten van uitkomsten en sturen daarop. Dat schreef Mirjam Plantinga, senior onderzoeker van de faculteit Medische Wetenschappen van het UMCG vorig jaar in een blog.”
Omdat elke patiënt en elk individu anders in het leven staat, is waardegedreven zorg echt maatwerk, vertelt Smeets. Ze legt uit dat gestandaardiseerde vragenlijsten voor patiëntzorg wel een algemeen beeld kunnen geven, maar dat de persoonlijke wensen van een patiënt daarmee niet kunnen worden vastgesteld. “Het domein van Value–Based Healthcare staat juist voor meer aandacht voor de persoonlijke wensen van een patiënt, zodat die wensen kunnen worden meegenomen in een individueel behandelplan.”
Waardegedreven zorg kijkt naar patiënten en naar geld
De Ruiter bekijkt waardegedreven zorg vanuit het perspectief van de burger als zorgconsument en van een verpleegkundige als zorgleverancier. “Om enigszins een kader te geven aan waardegedreven zorg is het goed dat we ons realiseren dat er in 2018 zo’n 100 miljard euro aan de gezondheidszorg is besteed. En als de trend zich doorzet, zal dat in 2040 zijn gestegen tot 174 miljard euro. Dit type trends leidt ertoe dat bij onder andere het ministerie van VWS de beleidsontwikkelingen elkaar snel opvolgen.”
Als voorbeelden noemt hij programma’s zoals ‘de juiste zorg op de juiste plek’, waarbij het gaat om een terugloop van de kosten van ziekenhuiszorg, en de discussienota ‘zorg voor de toekomst’, die afgelopen december werd gepresenteerd en waarin staat welke voornemens omtrent onder andere eigen regie van de patiënt er bestaan.
Het denken over veranderingen in de zorg is iets wat altijd plaats zal blijven vinden, denkt De Ruiter. “In de huidige discussies vinden we ook ideeën terug over gepaste zorg, een begrip dat in 2004 werd beschreven door de toenmalige raad voor de zorg. En zij doelden daarmee op patiëntgerichte zorg, die noodzakelijk, efficiënt en doelmatig is. Begrippen die ook nu weer terug te vinden zijn in waardegedreven zorg.”
Als voorbeeld hiervan noemt De Ruiter het concept ‘samen beslissen’. “Perspectief van de patiënt begint bij het gesprek over wat men zelf wil, kan, heeft ervaren, en wat voor die persoon van waarde is. Dat gesprek zal veelal in de spreekkamer van een dokter plaatsvinden, en daar wordt meer besproken dan een klacht of een aandoening. Er wordt in de spreekkamer ook gesproken over de mogelijkheden, kansen, en voor- en nadelen van behandelingen. Daarin komen ook de ervaringen, meningen en waarde van het leven van de patiënt ter sprake, en dat noemen we samen beslissen.”
Nieuwe technologie heeft ook een keerzijde
“In de afgelopen jaren is in de praktische vertaling van patiëntgerichte zorg het gebruik van innovaties in zorgtechnologie sterk in opkomst geraakt”, vertelt De Ruiter. “Nieuwe technologie wordt gebruikt bij patiënten met onder andere diabetes, longaandoeningen en hart- en vaataandoeningen. Zinvolle innovaties waarbij zorgprofessionals wel oog moeten hebben voor de groep mensen die het meest gebruik maken van zorg, maar niet altijd de gezondheidskennis goed kunnen begrijpen.”
Het lastigste aspect van waardegedreven zorg is dat het met dit soort snelle veranderingen en specifieke behandelingen veel tijd en aandacht vergt, en daar ontbreekt het nu vaak aan. “Hoe kunnen we nu het concept van waardegedreven zorg een plek geven in de praktijk van onze huidige en toekomstige verpleegkundige en paramedische beroepen?”, vraagt Smeets zich af. “Zoals voor alle grote maatschappelijke vraagstukken en transities geldt, vergt dat nieuwe verbindingen, samenwerkingen en vaardigheden.”
Daarbij moeten die nieuwe verbindingen en samenwerkingen door alle veranderingen ook steeds meer multidisciplinair zijn, over de grenzen van vakgebieden en domeinen heen. “En daarom is samenwerking binnen en buiten de Hanzehogeschool van groot belang”, zegt De Ruiter. Hij heeft hier dan ook een immens netwerk voor samengesteld, met lectoren, docenten en studenten, maar ook ziekenhuizen en technische opleidingen op universiteiten.
Lectoren doen onderzoek voor studenten
Dat netwerk helpt ook meteen bij het vervullen van de twee maatschappelijke opdrachten die een hogeschool volgens Smeets heeft. “In de eerste plaats leiden we studenten op voor de praktijk. En we willen daarbij niet alleen dat ze goed worden in hun werk, maar ook dat ze zich ontwikkelen tot zelfstandige, verantwoordelijke en kritische mensen. En de tweede opdracht is om kennis uit onderzoek te vertalen naar praktische, bruikbare en innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken.”
“Om die twee opdrachten uit te kunnen voeren, verbinden we onderwijs, onderzoek en beroepspraktijk in een leergemeenschap”, vertelt ze. Lectoren spelen hierin een belangrijke rol. Zij zijn de verbinding met de beroepspraktijk en met andere disciplines. Ze voeren onderzoek uit en beantwoorden maatschappelijke vragen. En ze zijn betrokken bij het onderwijs. “En die nauwe verbinding tussen onderwijs, onderzoek en beroepspraktijk zien we ook terug in Value-Based Healthcare.”
Lectoren, en in het mbo de practoren, hebben de verantwoordelijkheid om in alle relevante opleidingen en scholingen aan deze ontwikkelingen op structurele wijze aandacht te schenken, vindt De Ruiter. “Mijn focus in het lectoraat ligt vooral op de waarde voor de patiënt en op de organisatie van zorg. Het is uitdagend, want het stelt hoge eisen aan zorgprofessionals. Eisen die we in het opleiden van welke zorgprofessional dan ook niet meteen voor ogen hebben.”
Vernieuwingen uit de praktijk moeten door lectoren en docentonderzoekers geïntroduceerd worden in het curriculum, om studenten zo op te leiden tot betere professionals, vindt De Ruiter. “Wij leiden verpleegkundigen op tot nadenkende, overwegende, contactuele, responsieve professionals, die daadwerkelijk begrijpen wat voor de patiënt van waarde is, en hoe zij daarbij in interdisciplinair verband hun taak en rol kunnen vervullen.”
Studenten kunnen ook wat terugdoen
Zowel de waarde voor de patiënt als het organiseren van de juiste zorg op de juiste plek zijn de elementen uit waardegedreven zorg die voor De Ruiter centraal staan in zijn leeropdracht. “Ten aanzien van het onderwijs aan onze hogeschool mag de student van de academie voor verpleegkunde en van de academie voor gezondheidsstudies op mij rekenen. En in het kader van de wederkerigheid reken ik ook op een bijdrage van onze studenten.”
Dat gebeurt zelfs al, want er is nu al een groep hbo-studenten geweest die de onderzoekslijn Waardegedreven Zorg hebben geopend met het uitvoeren van literatuurstudies. Ook hebben die studenten via interviews met verpleegkundigen in de dagelijkse praktijk laten zien hoe er vanuit het verpleegkundig domein wordt gedacht over waardegedreven zorg. Tevens is gestart met het gereed maken van onderwijsmodules ‘waardegedreven zorg voor zorgprofessionals’, waarin extra aandacht op verpleegkundigen ligt.
