Er moeten prijsprikkels komen om studenten uit de spits te weren
Uit onderzoek van het Kennisinstituut Mobiliteit blijkt dat er binnen het hoger onderwijs enthousiasme is om studenten meer digitaal onderwijs aan te bieden. Ook kan hybride onderwijs vooral tijdens de spitsuren ervoor zorgen dat de spits ontlast wordt. Studenten uit de spits weren is al een langgekoesterde wens van vervoersbedrijven. Een drukke spits is duur voor vervoersbedrijven omdat zij dan extra personeel en materieel moeten inzetten en er zijn risico’s op het vastlopen van de dienstregeling.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil dat na de coronacrisis er structureel minder gebruikgemaakt wordt van het openbaar vervoer tijdens de spits. Daarom is onderzocht hoe de ervaringen zijn met het thuisonderwijs de afgelopen anderhalf jaar en wat voor lessen te leren zijn. Aan het onderzoek naar onderwijs en openbaar vervoer hebben tussen de 200 en 300 leerlingen en studenten deelgenomen, waaronder 84 studenten uit het hoger onderwijs. Daarnaast zijn er nog focusgroepen van studenten bijeengekomen van twaalf studenten uit het mbo en hoger onderwijs. Ook zijn er tien interviews gehouden met onderwijsinstellingen uit de gehele onderwijskolom.
Ik zie het pessimistisch in
Veertig procent van de studenten in het hoger onderwijs verwacht dat zij vaker thuisonderwijs zullen volgen. 28 procent van de studenten in het hoger onderwijs heeft zelf ook de wens voor meer digitaal onderwijs. Uit de gesprekken met de focusgroepen komt ook naar voren dat een deel van de studenten het hybride onderwijs zal gebruiken vanwege financiële voordelen. Zo zegt een student uit het panel: “Ik zie het pessimistisch in omdat er al jarenlang wordt bezuinigd op onderwijs (..) ik denk dat ze met online onderwijs best wel geld kunnen besparen en dat ze daarom misschien meer gaan doen dan echt nodig is. Dat dingen niet meer offline beschikbaar zijn omdat het meer geld kost.”
Studenten uit de tweede groep die zelf de wens hebben voor meer digitaal onderwijs denken dat hun instelling niet in staat is de benodigde veranderingen door te voeren, bijvoorbeeld vanwege de kleinschaligheid van de instelling of het onvermogen om te veranderen: “ik heb gewoon niet zo veel vertrouwen in het vermogen van de universiteit om dingen anders te gaan doen dan normaal. Want altijd als je iets een klein beetje anders wilde doen dan de norm, dan is er een enorm grote error en kan dat helemaal niet.”
Wel rekening houden met wensen van studenten
In de focusgroepen noemen studenten ook dat zij niet veel te zeggen hebben over hoeveel ze thuisonderwijs gaan volgen, omdat dit afhangt van hun studie en de voorkeuren van de docent. Niettemin geven meerdere focusgroepdeelnemers aan dat de instelling wel rekening houdt met de wensen van studenten.
Het nadeel van volledig thuisonderwijs wordt vooral gevoeld op het sociale vlak. Het fysiek aanwezig zijn op de onderwijslocatie zien studenten als onderdeel van het studentenleven. Met name beginnende studenten die tijdens COVID met de studie zijn begonnen geven aan het sociale aspect van studeren te missen.
Hoorcolleges kun je op pauze zetten
Het zijn vooral de hoorcolleges die volgens de studenten makkelijk omgeschakeld kunnen worden naar digitaal. Sommige studenten vinden online (hoor)colleges fijn omdat deze hen de mogelijkheid geven om op eigen tempo de stof tot zich te nemen. Voor de een geldt dat dit sneller is dan de snelheid van het college waardoor hij of zij het college op verhoogde snelheid kan afspelen, voor de ander geldt dat dit langzamer is dan het college waardoor hij of zij dus af en toe de pauzeknop indrukt om iets op te zoeken of aantekeningen te maken.
Kortom, uit het onderzoek bij studenten en onderwijsinstellingen wordt duidelijk dat het vooral de theoretische lessen zijn die ook online kunnen worden aangeboden. Gevolgd door 1-op-1 overleggen tussen student en docent. 61 procent vindt dat theoretische lessen zich lenen voor thuisonderwijs. Van overleg met de docent vindt 41 procent dat het overgenomen kan worden door een digitale oplossing. Bij groepswerk vindt acht procent dat het ook digitaal kan, bij praktijklessen vindt er vrijwel niemand dat die ook thuis gevolgd kunnen worden.
Instellingen willen digitalisering vasthouden
Met name de hbo- en wo-instellingen willen een deel van het onderwijs digitaal houden, daar waar afstandsonderwijs geschikt is. Dit vereist maatwerk omdat die geschiktheid verschilt per opleiding, vak en ook docent. De instellingen willen digitalisering vasthouden omdat dit de kwaliteit van het onderwijs goed kan doen, zo zeggen instellingen in het hoger onderwijs en het mbo.
Veel instellingen kampen ook met ruimtegebrek en digitalisering kan hierbij helpen, zo zeggen zij in gesprekken met het Kennisinstituut Vervoer. De reserveringssystemen voor het gebruik van ruimtes en spreiding over de week worden genoemd als positieve veranderingen als gevolg van COVID.
Meer ondersteuning nodig
Wel moet er op onderwijsinstellingen nog veel geïnvesteerd worden in het afstandsonderwijs. De instellingen voorzien dat er voor de studenten meer nadruk komt te liggen op ontmoetingen en interactie in en om de gebouwen van de onderwijsinstelling. En dat een toename in het afstandsonderwijs technologisch moet worden ondersteund. Dit kunnen bijvoorbeeld kleine studio’s zijn van waaruit de docent kan videobellen en college kan geven, maar het gaat ook om apparatuur in grote zalen van waaruit hybride les kan worden gegeven.
De verwachting van het kennisinstituut is dan ook dat in het hoger onderwijs de digitalisering en het afstandsonderwijs blijvend zijn. “Voor onderwijsinstellingen voor hoger onderwijs verwachten we wel een toename van de mogelijkheden voor thuisonderwijs. De lockdown-periode heeft de digitalisering van deze instellingen een boost gegeven en de instellingen willen de voordelen die ze bracht deels vasthouden. Circa de helft van de hbo- en wo-studenten geeft ook aan dat ze verwachten na de COVID-crisis meer thuisonderwijs te gaan krijgen dan ervoor.
Het Kennisinstituut verwacht dan ook dat het thuisonderwijs in het mbo en hoger onderwijs structureel zal toenemen. De verwachting is dat dit effect vooral zal neerslaan bij het treinvervoer, daar verwacht men acht tot zestien procent minder vervoersbewegingen door studenten als gevolg van het afstandsonderwijs.
Digitalisering opnemen in het curriculum
Voor het onderwijs komt het Kennisinstituut dan ook met een reeks aanbevelingen. Onderwijsinstellingen kunnen voor digitale onderwijsmogelijkheden opnemen in het curriculum, zodat studenten hier bewust voor kunnen kiezen. Daarom is maatwerk belangrijk. Niet elk vak, elke docent en elke student is even geschikt voor online onderwijs. Door hybride mogelijkheden te bieden kunnen studenten en docenten zelf kiezen voor onderwijs thuis of op locatie.
Daarbij is het wel belangrijk dat studenten en docenten goede ondersteuning krijgen. Goed online onderwijs valt of staat met goede software. Ook kan er gedacht worden om voor studenten, net als bij docenten al gebeurt, iets voor de thuislocatie te regelen in het kader van arbo-voorzieningen. Bijvoorbeeld het aanbieden van beeldschermen en toetsenborden voor een gereduceerd bedrag.
Slim roosteren
Onderwijsinstellingen kunnen tot slot studenten over de dag en week spreiden. Denk aan het clusteren van digitale lessen op specifieke momenten en dagen en het inplannen van de digitale lessen vooral tijdens de ochtend- en avondspits. Daarnaast kan gekeken worden naar slim roosteren waarbij de ene opleiding bijvoorbeeld eerder begint dan de andere en het stimuleren van fietsen of alternatieve ov-mogelijkheden om daarmee de spits in het openbaar vervoer te vermijden.
Voor de Rijksoverheid komt het Kennisinstituut met de aanbeveling om meer richtlijnen en visie te bieden rondom hybride onderwijs. Die ontbreekt vaak nog. Sommige instellingen geven aan behoefte te hebben aan een visie rond innovatie en digitalisering in het onderwijs. Tegelijkertijd merken andere instellingen op dat te veel nationale regelgeving lokaal maatwerk in de weg kan staan.
Prijsprikkels om studenten te ontmoedigen
Om studenten meer uit de spits te weren kan de overheid ook nadenken over prijsprikkels om studenten te ontmoedigen om in de spits te reizen. Welke prijsprikkels dit zouden moeten zijn laat het Kennisinstituut in het midden.
