De Kamer is klaar met een afwachtende Dijkgraaf
Gisteren botste de Kamer met het kabinet tijdens het debat over internationalisering en het verhogen van de rente op studieschulden. Tot grote teleurstelling van de VVD, CDA, SP, PVV, BBB, JA21, PvdA en het Lid Omtzigt is de minister nog niet voornemens om aankomend voorjaar met een wetsvoorstel te komen waarmee universiteiten meer controle krijgen over de instroom van internationale studenten. Dijkgraaf vindt het daar te vroeg voor, want hoewel sommige instellingen meer grip op de instroom willen, zoals de UvA en de TU Delft, zijn er aan de andere kant ook instellingen die juist graag in omvang willen groeien, zo wil de TU Eindhoven in omvang verdubbelen. Dus het wordt geen gemakkelijke opgave om aan beide wensen te voldoen.
In de eerste termijn van het debat had de VVD zich al beklaagd over het trage handelen van de minister op dit dossier. Het probleem van een te hoge instroom speelt al zeker vier jaar en er is nog steeds niets geregeld, terwijl de wet Taal en Toegankelijkheid nog steeds stof vangt op de planken in de Eerste Kamer.
Een auto zonder rempedaal
Minister Dijkgraaf was zich bewust dat bij een breed deel van de Kamer het ongeduld toeneemt. “Als het gaat om internationalisering rijden we in een auto met een gaspedaal, maar zonder rem en zonder stuur”, vertelde hij. “We hebben daar geen beleid voor. Ik voel de druk dat we wat moeten doen. Ik voel die druk ook vanuit de Kamer. Ik voel uw vraag — ik denk dat de hele maatschappij uw vraag voelt — om te besluiten wat er allemaal in die gereedschapskist moet zitten.”
De minister benadrukte in ook dat er verschillen zijn tussen universiteiten; sommige instellingen willen nog fors groeien. “Met name onze technische universiteiten zeggen: we willen snel groeien en we halen die studenten niet uit Nederland. Die hebben daar dan weer een andere kijk op. Dat moet allemaal bij elkaar komen. We hebben ook gezegd dat er regionale verschillen zijn.” De minister beloofde in februari volgend jaar met een brief te komen met een aantal optie.
Nog twee zomers studenten in tenten
Van der Woude snelde na dit antwoord naar de interruptiemicrofoon. “We zijn nu sinds 2018 bezig met het debat hierover en het onderzoek hiernaar. Ik had in de eerste helft van vorig jaar namelijk verwacht dat de minister begin volgend jaar met wetsvoorstellen zou komen. Als er nu in februari of maart een beleidsbrief komt en we al die gesprekken weer over gaan doen, dan slapen studenten nog twee zomers buiten in tenten.”
Als Van der Woude had geweten dat de minister zo weifelend zou opereren op dit punt was ze zelf wel met voorstellen gekomen. “Het is ook gewoon niet wat we hebben afgesproken. We zouden echt dit jaar stappen gaan maken. Sterker nog; ik wilde ze zelf gaan maken. Ik heb mijn eigen stap ingetrokken omdat de minister had gezegd: nee, ik ga dat doen, ik ga dat fixen.”
Ik heb nooit een wetsvoorstel toegezegd
De minister ontkende dat hij had beloofd om met een wetsvoorstel te komen. “Ik heb nooit toegezegd dat ik in februari ’23 met een wetsvoorstel zou komen. Ik heb toegezegd dat ik met de conclusies van de toekomstverkenning zou komen en met daaruit voortvloeiende acties.” Van der Woude vroeg aan de minister of hij dan tenminste kon toezeggen dat het over twee jaar geregeld is. Dat kon hij ook niet. “Dat ga ik zeker niet toezeggen. Zoals u ook weet, kan ik niet tegelijkertijd met die verkenning al een wetsvoorstel gaan schrijven. Ik weet immers nog niet precies wat ik nodig heb.”
Andere Kamerleden hadden ook kritische kanttekeningen bij de internationalisering van het hoger onderwijs, zoals Habtamu de Hoop (PvdA). “Als we even kijken naar wat voor beleid hogescholen en universiteiten het afgelopen decennium gevoerd hebben, zie je dat die erop hebben ingezet om te cashen op internationale studenten en geweigerd hebben om verantwoordelijkheid te nemen als het erop aankomt en die student geen woning kan vinden.”
Algehele wervingsstop
Er werden rondom dit punt veel moties ingediend. De VVD eist dat de minister nog voor de zomer met een wetsvoorstel komt en de SP en het CDA willen een algehele stop op de werving van internationale studenten. Onlangs meldde ScienceGuide al dat alle universiteiten zowel in de regio als in de randstad dit najaar toch wereldwijd internationale studenten werven. Alleen de TU Delft blijkt hier vanaf te zien.Een algehele wervingsstop zag de minister niet zitten, omdat is afgesproken dat universiteiten in krimpregio’s en tekortsectoren nog wel studenten mogen werven.
Toen Harry van der Molen (CDA) deze appreciatie op de motie hoorde, raakte hij geïrriteerd. “Vandaag publiceert de NRC dat de Vrije Universiteit in Amsterdam op internationale beurzen studenten werft. U heeft bestuursafspraken. U maakt voor eigenlijk maar één categorie universiteiten nog een uitzondering, namelijk die in de regio. Terwijl u een afspraak heeft met een universiteit, blijft die universiteit tóch actief werven. Hoe voelt deze minister zich dan?”
De minister wist hier niets vanaf, maar beloofde met de instelling in gesprek te gaan. “We hebben daar afspraken over gemaakt en daar ga ik ook zeker met deze instelling over in gesprek. We zouden het nauwkeurig monitoren. Ik weet hier niet de precieze details van, maar dank u wel dat u dit heeft gemeld. Ik ga zeker met de instellingen dit gesprek verder voortzetten.”
‘De rente moet oplopen’
Een ander hekel punt was de rente op studieschulden. Laurens Dassen van Volt stelde voor om studenten die sinds 2015 onder het leenstelsel vallen en die volop moesten lenen te vrijwaren van de rente die onlangs weer is gestegen.
De minister zette uiteen dat hij hier niet aan kon beginnen, omdat rente noodzakelijk doorgerekend moet worden om de studiefinanciering voor de toekomst in de benen te houden. “Ik snap dat we een hele uitzonderlijke periode hebben gehad van een aantal jaren waarin de rente nul procent was. Dat heeft ons allemaal heel gauw de gedachte gegeven dat die rente altijd nul procent zou blijven. We zijn allemaal geschrokken van de snel toenemende inflatie. Die rente zal moeten oplopen. Uiteindelijk is het altijd een uitgave die ik zal moeten doen. Uiteindelijk zullen we daardoor anders toekomstige generaties minder beurzen en leningen kunnen geven.”
Veel succes met die 80.000 euro studieschuld
Ook andere partijen zoals DENK en de SP maakten zich zorgen over de gestegen rente op studieschulden, juist omdat de overheid schulden had gestimuleerd, zei Peter Kwint (SP). “Vindt de minister het dan ten minste ironisch dat een overheid die jarenlang actief studenten een torenhoge studieschuld heeft aangejaagd, die dat gestimuleerd heeft met spotjes en alles, nu in één keer zegt: ‘ja, het is een economisch natuurverschijnsel, de rente gaat omhoog, veel succes met die 80.000 euro?’”
Dassen vroeg nog aan de minister of hij bereid was om te kijken of het mogelijk is om de rente langer vast te zetten dan nu de gehanteerde vijf jaar. De minister was bereid om daar een onderzoek naar te starten.
Volgende week dinsdag stemt de Kamer over de moties.
