China vormt grootste dreiging voor kennisveiligheid, zegt de AIVD
Nederlandse universiteiten en kennisinstellingen zijn aantrekkelijke doelwitten voor landen die op zoek zijn naar hoogwaardige technologische kennis, zo stelt de AIVD in het jaarverslag over 2022. Daarom is vorig jaar een loket opgericht om vragen over kennisveiligheid te kunnen beantwoorden. Dat loket lijkt goed te werken en wordt zelfs uitgebreid. De manier van samenwerken binnen het Kennisveiligheidsloket is inmiddels een blauwdruk geworden voor het Ondernemersloket Economische Veiligheid.
China is een systeemrivaal
Het grootste gevaar heet China, aldus de AIVD. Dat is meteen de lastigste klant, omdat er grote financiële belangen zijn. “China is voor Nederland een belangrijke handelspartner. Tegelijkertijd kan het land worden beschouwd als een systeemrivaal. Onder Xi Jinping is de nadruk steeds meer komen te liggen op een antiwesterse houding en het benadrukken van een communistische ideologie met Chinese karakteristieken, die ook in het buitenlands beleid tot gelding moet worden gebracht.”
China streeft een aantal economische doelen na die nauw samenhangen met militaire doelen. Die zijn vastgelegd in meerjarenplannen. Zo wil het land op termijn zelfvoorzienend en technologisch onafhankelijk van het buitenland zijn. Hiervoor zijn sterke economische groei en de ontwikkeling van hoogwaardige technologieën nodig – In het bijzonder sleuteltechnologieën zoals semi-conductor, artificiële intelligentie en quantumtechnieken. China zoekt in andere landen, vooral in het Westen, actief naar zulke kennis en technologie.
China zet alles in wat nodig is
Daarbij zet het land alles in wat het nodig vindt voor de zogeheten whole-of-society-benadering. Niet alleen (staats-)bedrijven, universiteiten, het leger, overheidsinstanties, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, maar ook in Nederland verblijvende Chinese studenten en werknemers.
In de maand april doet ScienceGuide onderzoek naar de ervaringen met en opvattingen over het Erkennen en Waarderen-programma. Alle wetenschappers van universiteiten en kennisinstellingen worden uitgenodigd de enquête in te vullen. Klik hier voor de enquête (en hier voor de Engelstalige versie).
Daarmee bedreigt China de kennisveiligheid van Nederlandse onderwijs- en onderzoeksinstellingen, aldus de AIVD. Ook het vermogen van bedrijven om te innoveren en geld te verdienen wordt aangetast, evenals de slagkracht van de Nederlandse krijgsmacht. Dat kan ertoe leiden dat Nederland strategisch afhankelijk wordt, bijvoorbeeld op het gebied van vitale infrastructuur. Daarnaast kan voor vreedzame doeleinden ontworpen Nederlandse technologie zo worden gebruikt voor onderdrukking of oorlogsvoering.
Kennisinstellingen vinden het lastig
Veel Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen vinden het lastig om een goede (risico)afweging te maken van economische en wetenschappelijke samenwerking met China.
Dat de Chinese overheid of het Chinese leger op de achtergrond betrokken kunnen zijn bij zo’n samenwerking, verhult het land vaak. Ook worden de nadelen van samenwerken vaak pas op langere termijn zichtbaar, zo stelt de AIVD.
Het gevaar komt echter niet alleen uit China. Zo hebben de Nederlandse veiligheidsdiensten afgelopen jaar kunnen voorkomen dat een Iraanse onderzoeker hier kennis over het maken van een atoombom zou ophalen. Als gevolg van sancties heeft Iran moeite met het uitvoeren van experimenteel onderzoek. Iraanse onderzoekers en studenten komen daarom naar het Westen om hier praktische kennis en vaardigheden op te doen, ook bij technische universiteiten in Nederland.
Inspanningen van de diensten voorkwamen in 2022 dat een Iraanse wetenschapper, verbonden aan een gesanctioneerd instituut, relevante kennis kon verwerven bij een Nederlandse technische universiteit. Die kennis had toepasbaar kunnen zijn in het kernwapenprogramma van Iran, aldus de AIVD.
Diensten helpen bij risicoafweging
In het jaarverslag wordt niet alleen op de gevaren gewezen, ook wordt melding gemaakt van activiteiten die samen met kennisinstellingen en bedrijven worden ontplooid om de kennisveiligheid te verbeteren. “Het onderzoek dat de AIVD en MIVD doen naar de heimelijke economische activiteiten van China in Nederland, draagt bij aan een instrumentarium waarmee de Nederlandse overheid kan optreden. Zoals de investeringstoets, het nog op te stellen toetsingskader kennisveiligheid, de exportcontrole van dual-use en militaire goederen en de Algemene Beveiligingseisen voor Defensieopdrachten (ABDO).”
Ook zetten de diensten zich in om (defensie)bedrijven en kennisinstellingen bewuster te maken van risico’s op spionage en ongewenste kennisoverdracht. Dat doen de diensten vaak samen met de betrokken ministeries, aldus de AIVD. Dat stelt bedrijven en instellingen in staat een gedegen risicoafweging te maken van voor- en nadelen van samenwerken met China.
