UvA staat voor historische keuze: wat zal zij doen?
De Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft onlangs een reeks dialogen gevoerd met de academische gemeenschap over de vraag of ze nog kan blijven samenwerken met de fossiele industrie. Met het verslag van deze dialogen als input zal het bestuur binnenkort een beslissing nemen ten aanzien van deze samenwerking.
In de wandelgangen gaat rond dat de voorgestelde beslissing is om te blijven samenwerken met de fossiele industrie als het voorgestelde project wil bijdragen aan het Akkoord van Parijs. Als het bestuur deze beslissing doorzet, is dat een gemiste kans.
Fossiele industrie werkt energietransitie tegen
Vanuit moreel oogpunt is de kwestie duidelijk. Bedrijven als Shell, ExxonMobil, BP en Chevron worden wereldwijd aangeklaagd voor milieuvervuiling en het schenden van mensenrechten. Daarnaast misleiden ze het publiek al decennialang over klimaatverandering. Zoals ook blijkt uit het verslag van de dialogen, erkent de UvA dat de praktijken van deze industrie fundamenteel haaks staan op haar waarden. De UvA heeft nu de kans om, zoals ze zelf heeft gesteld, “als instelling op het gebied van verduurzaming in de voorhoede te opereren”. Dat kan door de banden met de fossiele industrie te verbreken, net zoals zij dat eerder met de tabaksindustrie deed.
De fossiele industrie werkt de energietransitie actief tegen. Veelzeggend is dat het hoofd duurzame energie van Shell onlangs ontslag heeft genomen vanwege de veranderende focus van het bedrijf: weg van hernieuwbare energie en naar meer investeringen in fossiele brandstoffen. In een recent wetenschappelijk artikel, waarin de netto-nul trajecten van Shell, BP, Chevron en ExxonMobil worden geanalyseerd, wordt opgemerkt dat “geen van de oliebedrijven een transformatie van bedrijfsmodel weg van fossiele brandstoffen omvat”.
Als academici moeten we de feiten onder ogen zien: deze bedrijven zijn van plan kolen, olie en gas te winnen tot de wereld vergaat.
UvA wil alleen ‘groene’ projecten
De vraag is nu hoe we deze bedrijven zover krijgen om hun destructieve beleid aan te passen. Dit kan door hun sociale licentie om te vervuilen weg te nemen. De UvA doet dit niet wanneer zij samenwerkt op een paar ‘groene’ projecten. Deze zijn irrelevant in het licht van het enorme aantal ‘carbon bombs’ die deze bedrijven in de pijpleiding hebben.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Samenwerken in ‘groene’ projecten leidt in feite tot greenwashing: Shell en anderen kunnen naar deze samenwerkingen wijzen en de aandacht afleiden van de schade die ze aanrichten met hun fossiele projecten. Per definitie kan greenwashing niet op projectniveau worden beoordeeld, zoals de UvA suggereert, maar alleen op bedrijfsniveau.
UvA moet greenwashing tegengaan
Het grote publiek is reeds lang slachtoffer van uitgebreide greenwashing-campagnes door de fossiele industrie. Hierdoor zijn we inmiddels gaan geloven dat Shell – samen met Tony’s Chocolonely en Ikea – een van de meest maatschappelijk verantwoorde bedrijven is. Niets is minder waar.
Om greenwashing tegen te gaan stelt de UvA voor om zelf expliciet te communiceren dat samenwerking niet betekent dat zij de fossiele industrie steunt, en dat zij zich distantieert van misleiding, misinformatie en mensenrechtenschendingen door de fossiele industrie. Dit is prijzenswaardig, maar het is evident dat greenwashing met deze maatregelen niet voorkomen kan worden.
In plaats van de fossiele industrie te ‘greenwashen’ kan de UvA helpen hun sociale licentie om te vervuilen in te trekken. De banden verbreken zou een signaal zijn aan de maatschappij dat deze industrie te kwader trouw handelt en dat hun huidige plannen ons tot een onleefbare toekomst veroordelen. De maatschappelijke druk die door dit signaal ontstaat zou veel meer bijdragen aan de energietransitie dan de ‘groene’ samenwerkingsprojecten met fossiele bedrijven.
Tegengaan greenwashing alleen door verbreken banden
Er zijn al twee universiteiten die de banden met de fossiele industrie hebben verbroken, en honderden academici hebben anderen hiertoe opgeroepen.
Princeton University heeft besloten om “afstand te nemen” van bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken, “door zo veel mogelijk af te zien van relaties die een financiële component met een fossiel bedrijf hebben”.
Dichter bij huis heeft de Vrije Universiteit “besloten om alleen nieuwe onderzoekssamenwerkingen aan te gaan met bedrijven uit de energiesector die zich op korte termijn aantoonbaar committeren aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs”.
We zijn op een cruciaal punt in de geschiedenis. De UvA heeft nu de kans om leiderschap te tonen, aan de maatschappij en aan haar studenten. Door de banden met de fossiele industrie te verbreken, kan de UvA bijdragen aan het intrekken van hun sociale licentie om te vervuilen. De tijd is rijp.
Dr. Fabian Dablander is postdoctoraal onderzoeker aan het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica en het Institute for Advanced Study aan de Universiteit van Amsterdam. De hier geuite meningen zijn van hemzelf.
Gerrit Schaafsma is promovendus politieke filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek gaat over klimaatverandering en burgerlijke ongehoorzaamheid.
