Hogescholen zijn een krachtig wapen tegen de verschraling
In 2023 bestaat Saxion 25 jaar en het wordt daarmee een bijzonder jaar, zo stelde cvb-voorzitter Anka Mulder bij de opening van het hogeschooljaar. Toch had zij ook een waarschuwing. Als de gevolgen van krimp niet worden aangepakt in de regio waarin de hogeschool opereert, dan zal de verschraling alleen maar verder toenemen.
Onze focus ligt in de regio
De regio staat immers centraal bij Saxion, zo zei Mulder. “Natuurlijk hebben we ook internationale partners en internationale studenten, en zijn we ook lid van UDRES, een European University Initiative; maar onze focus ligt in de regio. Denk daarbij aan de bedrijven en de organisaties en vooral de leerlingen die een opleiding willen volgen hier in de regio: ‘de doeners met denkkracht’.”
Dat opleiden is heel belangrijk voor de leefbaarheid van de regio, volgens Mulder. “Zo’n 70 procent van onze alumni blijft hier. Zij vullen de vacatures in de zorg, het onderwijs, zorgen voor de innovatie van bedrijven en organisaties. Zonder deze jonge mensen verdwijnt de levendigheid uit de regio.”
Voorzieningen kalven af
Als antwoord op de krimp die zich nu echt begint te manifesteren in het hbo, is het rapport ‘Elke Regio telt’ een urgent signaal. “Dat rapport beschrijft namelijk dat regio’s in de flanken van Nederland zoals noord, oost en zuid onder druk staan. Voorzieningen kalven daar af en verschalen, zoals de busverbindingen, de zorg, het onderwijs, noem maar op. Dat heeft ernstige gevolgen voor de vitaliteit van zo’n regio, want je kunt je goed voorstellen dat gezinnen zich liever vestigen in gebieden waar je wel zorg en onderwijs hebt.”
Ook studenten gaan natuurlijk liever ergens studeren waar de opleiding van hun keus wel wordt aangeboden. Daarom is de keus snel gemaakt om elders te gaan wonen, ziet Mulder. “Ze vestigen zich kortom in de Randstad en zo verschraalt de regio verder. Het beleid van de overheid versterkt deze verschraling, door de investeringen in te zetten op die regio’s die het al voor de wind gaat, en dat zijn met name regio’s in de Randstad en daaromheen. Dat vergroot weer de druk op de flanken van Nederland.”
Saxion voelt elk demografisch dipje
De gevolgen van deze Haagse beleidskeuzes ziet de voorzitter ook op haar eigen hogeschool. “Doordat wij voor zo’n 83 procent worden gefinancierd op basis van studentenaantallen, voel je elk demografisch dipje. Dat leidt er al snel toe dat opleidingen onder druk komen te staan.”
Daarbij komt ook nog eens dat het hbo van alle onderwijssectoren per deelnemer het minst wordt bekostigd. Het hbo krijgt 1000 euro per student per jaar minder dan het mbo, rekende Mulder voor op basis van recente CPB-cijfers. “Hetzelfde geldt voor hbo-onderzoek. Dat is zeer karig gefinancierd; maar mijn pleidooi is niet tegen de rest van Nederland en voor Oost-Nederland of tegen het mbo en het wo en voor het hbo.”
Studenten hebben recht op volwaardig onderwijsaanbod
“Mijn pleidooi is juist voor het geheel”, zo zei Mulder aan het slot van haar openingstoespraak. “Als het huidige beleid in stand wordt gehouden, wordt de ene regio bevoordeeld en de andere benadeeld. Onderwijs mag niet alleen op basis van efficiëntie worden gefinancierd. Ook in de flanken van Nederland hebben studenten recht op een volwaardig onderwijsaanbod; op een opleiding die door onderzoek up-to-date wordt gehouden. Hbo-studenten hebben recht op een adequate financiering van hun onderwijs, net zoals de studenten in andere onderwijssectoren. Mijn pleidooi is dat we iedereen nodig hebben, mbo, hbo en wo, en dat we alle regio’s nodig hebben. Mijn pleidooi is kortom voor ons allemaal.”
De directeur-generaal openbaar bestuur en democratische rechtsstaat van Binnenlandse Zaken, Arne van Hout, reageerde. Hij verving minister Hanke Bruins Slot, die eerder die week van baan was gewisseld door minister van Buitenlandse Zaken te worden. Van Hout stond ook stil bij het rapport ‘Elke regio telt’. “De uitdaging is extra groot omdat er in ons land grote en groeiende onwenselijke regionale verschillen in welvaart en welzijn zijn ontstaan. Dat bleek ook overduidelijk uit dat rapport. Drie adviesraden lieten zien hoe de overheid onbedoeld te lang bezig is geweest met sterker maken wat al sterk was, in de hoop dat die steeds sterker wordende regio’s de andere regio’s op sleeptouw namen.”
Jongeren trekken weg
Zoals Anka Mulder ook al zei, heeft het regiobeleid vanuit Den Haag echter slecht uitgepakt voor krimpregio’s, ziet de topambtenaar. “Het gevolg van dit beleid was dat er minder sterke regio’s ontstonden, waar de leefbaarheid onder druk staat en de jongeren wegtrekken.”
Om de levendigheid te stimuleren in de regio en krimp het hoofd te bieden zijn hogescholen nodig, vond Van Hout. “De hogescholen zijn in mijn beleving een onmisbare partner. Zij kunnen de samenwerking zoeken door het stimuleren van brede welvaart en door het vormen van jonge mensen. Hier bij Saxion leidt u ‘doeners met denkkracht op’, zoals u het zo treffend noemt. Deze praktische mentaliteit maakt hogescholen bij uitstek geschikt om de samenwerking te zoeken. De uitdagingen waar we voor staan, vragen om de inzet van iedereen. Hogescholen kunnen samen met overheden, ondernemers en maatschappelijke organisaties een effectief ecosysteem vormen.”
Hogescholen zorgen voor dynamiek
Saxion speelt een belangrijke rol en heeft zeker honderdduizend mensen afgeleverd aan de arbeidsmarkt. Daarmee is het een belangrijke banenmotor voor Oost-Nederland, weet ook Van Hout. “Minstens 70 procent van de studenten blijft na hun afstuderen in de regio. Het zorgt voor dynamiek en vernieuwing, en is een krachtig wapen tegen de verschaling van de leefbaarheid. Tegelijk ziet Saxion voor het eerst in tien jaar de studentenaantallen serieus dalen. Het aantal jongeren neemt in heel Nederland af en dat komt in sommige regio’s extra hard aan.”
Om dit te ondervangen ontvangt Saxion Hogeschool 4,6 miljoen euro extra steun vanuit OCW, maar de Haagse topambtenaar had daarbij wel een waarschuwing. “Goede financiering voor onderwijs is essentieel. U bent in gesprek met minister Dijkgraaf om de financiering voor hbo-instellingen anders te gaan regelen. Dat moet u ook vooral blijven doen, en vooral uw geluid luid en duidelijk laten horen. Tegelijkertijd doe ik ook een oproep om niet alle discussies te verengen tot een financiële discussie. We hebben met elkaar grote opgaven in dit land, we hebben oog te hebben voor elkaar en we hebben niet alles te vertalen in euro’s.”
