Raad van State: kabinet schrapt kwaliteitsbekostiging te lichtzinnig
In een recent advies heeft de Raad van State kritische opmerkingen geplaatst bij het wetsvoorstel van de demissionair minister van OCW. Het voorstel beoogt de grondslag voor kwaliteitsbekostiging in het hoger onderwijs af te schaffen. De Raad van State roept op tot een grondige evaluatie en meer duidelijkheid over de rol van medezeggenschap en belanghebbenden.
Geld wordt toegevoegd aan de lumpsum
Sinds 2015, het jaar waarin het leenstelsel werd ingevoerd, is er jaarlijks extra geld beschikbaar gekomen voor universiteiten en hogescholen om de kwaliteit van het hoger onderwijs te verbeteren. Deze aanvullende bekostiging staat bekend als kwaliteitsbekostiging. Nu het leenstelsel is afgeschaft, heeft de minister besloten om ook een einde te maken aan de kwaliteitsbekostiging. De investeringen blijven wel bestaan, maar worden nu toegevoegd aan de lumpsum van instellingen.
De minister heeft een wetsvoorstel om deze kwaliteitsbekostiging af te schaffen ter controle naar de Raad van State gestuurd. Die instantie vindt dat de regering de kwaliteitsbekostiging te lichtzinnig loslaat. “Er ontbreekt in de toelichting een diepgaande analyse over het daadwerkelijke nut van het instrument ‘kwaliteitsbekostiging’, vooral met het oog op de toekomstige financiering van het hoger onderwijs”, zegt de Raad van State.
Wat zijn voor- en nadelen van prestatiebekostiging?
Daarom wordt het kabinet geadviseerd om nog eens stevig te reflecteren op de prestatiebekostiging zoals we die de afgelopen jaren hebben gezien. “De Afdeling merkt op dat het van belang is om het instrument kwaliteitsbekostiging als vorm van prestatiebekostiging de komende tijd alsnog te evalueren vanuit de achterliggende doelstellingen, de uitwerking en effecten, en de voor- en nadelen met het oog op toegankelijkheid, kwaliteit en (macro)doelmatigheid”, staat in het advies.
Daarbij noteert de RvS dat zo’n evaluatie belang kan hebben nu er steeds meer geluiden zijn voor een andere financiering van het hoger onderwijs. “Ook nu de prestatiebekostiging wordt losgelaten, blijft een dergelijke evaluatie van belang, onder meer met het oog op de lopende politieke discussies over alternatieve vormen van bekostiging en mogelijke vormen van prestatiebekostiging in de toekomst.”
Rol van de medezeggenschap niet duidelijk
De Raad van State wijst tevens op een gebrek aan duidelijkheid in het wetsvoorstel over de rol van medezeggenschap en andere belanghebbenden bij de besteding van de middelen, nu die worden toegevoegd aan de lumpsum. Uit het voorstel van de minister blijkt namelijk niet hoede rol van de medezeggenschap in de toekomst geborgd is. Bij de kwaliteitsafspraken had de medezeggenschap op specifieke punten inspraak en moest er verantwoord worden in het jaarverslag van een instelling.
De Raad noteert fijntjes dat de medezeggenschap nu een instrument uit handen wordt genomen. “Uit de toelichting blijkt dat de regering niettemin op enigerlei wijze aan de wens tot behoud van de betrokkenheid van de medezeggenschap bij de besteding van de studievoorschotmiddelen tegemoet wil komen. Zij veronderstelt dat dit bereikt kan worden via de lumpsum-bekostiging en de daarbij behorende medezeggenschapsrechten, waarmee blijkbaar gedoeld wordt op het instemmingsrecht van de medezeggenschap op de hoofdlijnen van de gehele begroting.”
De rolverdeling is nu niet helder
Nu instellingen wel het extra geld voor kwaliteitsinvesteringen behouden, is de rol van de medezeggenschap niet voldoende geborgd, waarschuwt de RvS. “Of naast een vorm van medezeggenschap ook relevante externe partijen een rol blijven houden bij kwaliteitsinvesteringen, is niet helder. De Afdeling merkt op dat het van belang is dat hierover duidelijkheid geboden wordt.”
Het is volgens de RvS verstandig om in de toelichting op de wet alsnog helderheid te bieden over de rol van de medezeggenschap bij het kwaliteitsbeleid van instellingen in het algemeen en over het betrekken van interne en externe belanghebbenden bij kwaliteitsinvesteringen.
