Onafhankelijkheid van NVAO-panels kan nog beter
Deze week vergadert de Tweede Kamer over de kwaliteit van het hoger onderwijs. De directe aanleiding voor het debat zijn zorgen over onderwijsvernieuwingen bij Fontys. In de discussie daarover kwam ook de onafhankelijkheid van NVAO-panels naar voren. Zo bleek in deze casus dat een panellid bij de accreditatie van een opleiding ook adviesopdrachten heeft uitgevoerd voor diezelfde opleiding. Instellingen en opleidingen kunnen namelijk zelf een accreditatiepanel aandragen bij de NVAO.
Ook instellingen moeten een onafhankelijkheidsverklaring tekenen
Dit heeft de NVAO doen besluiten om de onafhankelijkheid van panels zelf nog beter te borgen. Deze zomer kwam de NVAO dan ook met een nieuw onafhankelijkheidsverklaring voor accreditatiepanels. Volgens de NVAO is daarin niet veel gewijzigd ten opzichte van een vorige versie, behalve dat instellingen nu zelf ook een onafhankelijkheidsverklaring moeten ondertekenen. Daarin moeten zij bevestigen dat het panel onafhankelijk is.
Toch hebben hogescholen en universiteiten niet altijd scherp op het netvlies hoe die onafhankelijkheid er in de praktijk uit moet zien. Dat werd duidelijk bij een vragenuur van de NVAO voor kwaliteitsmedewerkers van hogescholen en universiteiten.
Volgens René Hageman, adjunct-directeur bij de NVAO, is er verbetering mogelijk bij het indienen van de aanvraag voor een accreditatiepanel. “Het gaat altijd om de vraag of er een afhankelijkheidsvraagstuk op de loer ligt”, benadrukte hij. “Daar moet je steeds naar kijken. De deskundigheid en onafhankelijkheid van panelleden is niet allemaal zwart-wit. Daar is best wel wat speelruimte. Wat wij aan jullie vragen, en waarop wij ook toetsen, is dat het niet zo zou moeten zijn dat buitenstaanders de indruk krijgen dat je jezelf aan het beoordelen bent. Als dat het vertrekpunt is, dan komen we een heel eind.”
De NVAO is altijd voorzichtig met lijstjes
Vanuit het publiek werd gevraagd of het misschien handig is als de NVAO een lijst hanteert aan de hand waarvan kan worden afgelezen of de onafhankelijkheid wel of niet geborgd is. Een lijst met redenen waarom iemand niet onafhankelijk is, is bijna niet te leveren, zei Hageman echter.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
“Dan kan er gezegd worden: ‘Ik heb aan dit lijstje voldaan, en daarom is het goed’. Terwijl dat niet altijd garandeert dat het ook goed is. Wij zijn als NVAO altijd voorzichtig zijn met lijstjes; die gaan een eigen leven leiden. Niet alle specifieke situaties kunnen beschreven worden. Daarom het verzoek aan alle betrokkenen om zichzelf af te vragen: kan ik aan de buitenwereld uitleggen dat dit panel onafhankelijk is?”
Er is niet veel vertrouwen in hogescholen
Astrid Augustinus van de Hogeschool Leiden vroeg zich af of de NVAO niet aan het doorschieten was. “Ik vraag mij af: hoeveel casussen zijn er geweest, behalve die ene die wij allemaal kennen? Volgens mij zijn alle andere panels tot in grote mate goed en onafhankelijk. Nu wordt op basis van één casus waar het niet goed ging een heel nieuw systeem ingericht. Dat wekt bij mij de indruk dat er niet veel vertrouwen is in hogescholen. Wij kijken al in grote mate naar de onafhankelijkheid.”
Hageman erkende dat er inderdaad niet veel vertrouwen is in de onafhankelijkheid. “Je hebt gelijk op basis van één casus komen er heel veel vragen op tafel en het vertrouwen in dat proces is vrij beperkt, daar ben ik het volstrekt met je eens.”
Er is niet veel veranderd aan de onafhankelijkheidsverklaring
Tegelijkertijd is het niet zo dat er nu vanwege één casus een nieuw systeem wordt ingericht, zei hij. “Ik denk ook dat we het proces niet zo heel erg vernieuwd hebben, behalve dan dat de instelling ook een onafhankelijkheidsverklaring moet afgeven. De onafhankelijkheidsverklaring die we al hadden is wel gewijzigd, maar in wezen niet heel veel anders.”
Toch had de NVAO nog een kritische opmerking richting instellingen, want het gaat volgens Hageman zeker niet altijd goed. “Wij zijn zelf best wel kritisch op een aantal panel-voorstellen die wij vanuit instellingen krijgen. Als wij als NVAO serieus kijken naar wie er worden voorgedragen, dan hebben wij zo nu en dan gerede twijfel bij de onafhankelijkheid van de voorgedragen personen. Daar wordt soms iets te makkelijk over gedacht. ‘Dat kan toch wel’, wordt dan gezegd, maar dan blijkt het om iemand te gaan die wel degelijk een band heeft met de opleiding of de instelling. Ook panelleden zijn soms best wel relaxt over de wijze waarop zij vinden dat ze onafhankelijk zijn.”
Het gaat vaker fout, ziet NVAO dan achteraf
Het is niet alleen de casus bij Fontys geweest waar het fout ging, zo zei de adjunct-directeur van de NVAO. “Wij hebben het afgelopen jaar een paar casussen gehad waaruit achteraf bleek dat een panellid eigenlijk helemaal niet onafhankelijk was – ook niet in de normale zin van het woord. Daar kwamen wij pas achteraf of gedurende het accreditatieproces achter. De casus die in het nieuws kwam is inderdaad niet exemplarisch voor hoe het er altijd aan toegaat, maar het gaat ook niet altijd vanzelf goed. Het aanscherpen van die onafhankelijkheidsverklaring is niet voor niks.”
Hageman drukte de kwaliteitsmedewerkers op het hart om hier niet te lichtzinnig mee om te gaan. “Wij beoordelen elke week panelaanvragen en daar stellen wij best veel vragen bij. Dat vind ik opvallend. Het kan nog wel een graadje scherper bij de indieners van panels. Je moet jezelf echt afvragen of panelleden wel onafhankelijk genoeg zijn. Dat staat nog los van de deskundigheid, want daar speelt ook nog wel het een en ander.”
