‘Verbeteren basisfinanciering hogescholen morele plicht volgend kabinet’
Het congres vormde tevens een feestje voor de twintigste verjaardag van het regieorgaan. “Twintig jaar. Dan krijg je een jongvolwassene met een eigen identiteit”, aldus dagvoorzitter Karl Raats. Regieorgaan SIA-voorzitter Huib de Jong heeft het opgroeien van die jongvolwassene voor het grootste gedeelte van dichtbij meegemaakt.
“Het zijn de hogescholen die de moed hebben gehad om praktijkgericht onderzoek te introduceren en tot op het bot te veranderen”, blikte hij terug. “In relatief korte tijd is onderzoek een wezenlijk onderdeel geworden van het takenpakket. Dat is ongelooflijk.”
Wordt de moed van hogescholen erkend?
Als hij naar de toekomst kijkt, houdt De Jong ook één oog op dat verleden gericht. “Hoe de nabije toekomst eruitziet, is afhankelijk van de vraag in hoeverre hogescholen erkenning krijgen voor hun moed en hun onderzoek”, aldus de SIA-voorzitter. Veel van de financiering vanuit Regieorgaan SIA gaat nu naar het opbouwen van de infrastructuur voor praktijkgericht onderzoek, legde hij uit. Als die infrastructuur eenmaal staat, kan dat veranderen.
“Komende regeringen hebben de morele plicht om de basisfinanciering van hogescholen op orde te maken”, benadrukte De Jong. Gebeurt dat, dan kan Regieorgaan SIA meer programmatische financiering met een element van competitie gaan aanbieden, vertelde hij. “Als hogescholen een goede basis hebben, kan enige mate van competitie enorm helpen met het doorontwikkelen van het praktijkgericht onderzoek.”
Derde generatie lectoren
Ook lectoren Reint Jan Renes (HvA) en Janine Stubbe (Codarts), winnaars van de jongste Deltapremie, lieten hun licht schijnen over de ontwikkeling van het praktijkgericht onderzoek. Beiden zijn al zo’n tien jaar actief in het praktijkgericht onderzoek. “Toen ik begon, was er veel minder vraagsturing vanuit de praktijk. Daarin hebben we een enorme stap gezet: praktijkpartners zien nu veel meer de meerwaarde”, vertelde Stubbe.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De eerste generatie van lectoren was daarnaast vooral gericht op de praktijk, voegde Renes toe. “Als derde generatie lectoren zitten we heel anders in dit werk. Wij richten ons ook op doorwerking en wetenschap; daarin zijn we heel goede schakels geworden.”
Niettemin kan het praktijkgericht onderzoek nog stappen voorwaarts zetten, meende Renes. “Een stap voorwaarts zit niet alleen in verbinding met de universiteit, maar ook met het mbo. Wij hebben soms het verwijt dat universiteiten ons niet zien, maar in het hbo zien we ook niet altijd wat het mbo doet. Daarvoor moeten we veel meer oog hebben.”
Hogescholen moeten verbinding met mbo en wo versterken
De verbinding tussen onderwijslagen vond weerklank bij Stephan Corporaal, lector Human Capital bij Saxion. Hij vroeg de aanwezigen mee te denken over een betere samenwerking tussen mbo, hbo en wo. Hogescholen moet daarin een duidelijke positie pakken, aldus de Twentse lector.
“Wij hebben de taak om maatschappelijke en wetenschappelijke doorbraken te realiseren. Wij staan midden in de regio en het mkb daar, en ze kennen ons als een betrouwbare partner in maatschappelijke transities. We hebben echter ook practoren en hoogleraren nodig: we hebben meer verbinding nodig tussen roc’s, hogescholen en universiteiten.”
De systeemverandering die zoiets lijkt te vereisen, kan lang op zich laten wachten, besefte Corporaal. “Binnen het huidige systeem moet samenwerking tussen practoraten, lectoraten en academische onderzoeksgroepen echter ook kunnen worden verbeterd. Het hbo moet daarin vooroplopen, denk ik.”
Hogescholen zijn dé partners voor klimaattransitie
Ook Ted Veldkamp, lector Klimaat en Water bij de Hogeschool Rotterdam en kwartiermaker Kennisecosysteem Amsterdam Climate Neutral, ziet een belangrijke rol voor het hbo – specifiek op het gebied van klimaat. De wolken boven de wereld zijn donker, dus er is actie nodig. “Je kunt op de A12 gaan zitten en zo weinig mogelijk vliegen, maar er zijn veel meer soorten actie die je vanuit je verschillende rollen kunt ondernemen”, vertelde Veldkamp in een van de deelsessies. “Misschien moeten we het dan geen ‘actie’ maar ‘impact’ noemen. Dat kan voor de klas, in onderzoek, tijdens conferenties of in samenwerkingsverbanden.”
De benodigde transitie is breed en vraagt om inbreng van allerlei kanten. “We mogen wel wat meer beseffen dat wij als hbo dan dé partner zijn waarmee men deze vraagstukken moet oppakken. “We hebben immers niet alleen inhoudelijke en praktijkgerichte kennis, we kunnen ook acteren zonder financiële belangen. Dat maakt ons voor gemeenten nog aantrekkelijker. Daarnaast zijn we vaak al regionale ankerpunten en steeds beter in staat om langdurige onderzoekscapaciteit te bieden.”
Doorwerking praktijkgericht onderzoek erg divers
Tijdens het congres werd ook stilgestaan bij het zichtbaar maken van de doorwerking van praktijkgericht onderzoek. Met doorwerking wordt de invloed van zowel het onderzoeksproces als de onderzoeksresultaten op onderwijs, praktijk en samenleving bedoeld, vertelden Margo Brouns (emeritus-lector bij Fontys) en Mees van Tooren (Rathenau Instituut). Met enkele andere brachten zij de zowel de doorwerking als de totstandkoming daarvan bij zeven RAAK mkb-projecten in kaart.
“De doorwerking is ongelooflijk divers”, aldus Van Tooren. Langs zes assen hebben de onderzoekers geprobeerd toch tot een algemene duiding te komen – bijvoorbeeld de belangrijkste drager van kennis dieuit het project voortkomt, variërend van een lesgevende docent tot een receptenboek voor ouderen. Ook de rijpheid van de innovatie die werd ontwikkeld vormde een van de assen.
Verbindingen belangrijk voor impact
Voor de totstandkoming van doorwerking werd vooral gekeken naar verbindingen tussen de onderzoekers en andere factoren. Zo speelt de verbinding tussen het onderzoeksproject en het bredere bewegingen een belangrijke rol bij de totstandkoming van doorwerking. “Veel van onze gesprekspartners gaven aan dat het moeilijk is om de doorwerking van hun project te isoleren van allerlei andere ontwikkelingen binnen hun veld. Onderzoekers moeten zich dus verhouden tot die bredere bewegingen. Goede onderzoekers voelen dat aan, zien waar kansen liggen en weten de verbinding daarmee te maken”, lichtte Van Tooren toe.
Hetzelfde geldt de verbinding tussen de onderzoekers en bedrijven. “Hoe dichter mkb-bedrijven bij het onderzoeksproject staan, hoe beter het gezamenlijk produceren van nieuwe kennis gaat.”
Sommige factoren die de doorwerking beïnvloeden kunnen echter niet worden voorbereid, zagen de onderzoekers. “Er was bijvoorbeeld een onderzoeker die duurzame samenwerkingen rond een boot wilde onderzoeken, maar die boot zonk voordat het onderzoek begon. De onderzoeker stond daarbij echter niet te lang stil en vond al snel een woonwijk waarin allerlei duurzame samenwerkingen tussen bewoners plaatsvonden. Daar kon hij het onderzoek ook doen”, geeft Van Tooren als voorbeeld.
“In ons onderzoek kwamen we meer van dit soort situaties tegen die vroegen om zulke aanpassing. Wehebben dat kairos, het vinden van ‘goede gelegenheid’, genoemd. Doorwerking hangt dus ook af van een soort alertheid, gevoel voor timing en proactiviteit. Dat hebben we als afzonderlijke factor gemarkeerd.”
RAAK-awards
De RAAK-awards, die jaarlijks tijdens het SIA-congres worden uitgereikt, vielen ten deel aan de projecten ‘Diadema’ van Hogeschool Van Hall Larenstein (eerste prijs), ‘SmartScan’ van Fontys (tweede prijs) en ‘Jongerenwerk in de online leefwereld van jongeren’ van de Hogeschool van Amsterdam (derde prijs).
