Docententeams als succesfactor

Als het gaat om schooluitval hebben leraren ‘het gouden sleuteltje in handen’, zo concludeert de WRR op grond van gesprekken en wetenschappelijk onderzoek . De professionaliteit en betrokkenheid van leraren zijn van doorslaggevend belang. Scholen die goede resultaten weten te behalen met zwakke leerlingen en potentiële uitvallers, worden gekenmerkt door leraren die het daadwerkelijk tot hun verantwoordelijkheid rekenen ook moeilijke leerlingen naar de eindstreep te brengen. Als de leerlingen onvoldoende resultaat behalen, wordt dat niet afgedaan met ‘ze kunnen nu eenmaal niet beter’, maar beschouwen de leraren dat als een – welhaast moreel – appèl om hun onderwijs aan die leerlingen te verbeteren.

Zeer bevorderlijk voor goed onderwijs is een organisatievorm die wel wordt aangeduid als een ‘professional learning community’. In zo’n leergemeenschap nemen leraren gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor ‘hun’ leerlingen. Ze opereren niet in isolement, maar wisselen actief ideeën en technieken uit, geven elkaar constructieve kritiek, met als doel hun onderwijs steeds verder te verbeteren.

De literatuur maakt echter duidelijk dat zulke gemeenschappen niet eenvoudig te realiseren zijn. De organisatie en vereisten van het onderwijs werken namelijk een individualistische cultuur in de hand. Voor een aantal scholen gaat het dus om niet minder dan een cultuuromslag. Op ScienceGuide is dit probleem eerder gesignaleerd door INHolland-docent Don Ropes. Hij signaleert dat consultants voor dergelijke gemeenschappen veel makkelijker te porren zijn dan docenten. Momenteel onderzoekt hoe je dergelijke ‘communities of practice’ in het hbo kunt inzetten.

Succesfactoren
Succesvolle leergemeenschappen bouwen op drie elementen: een afgebakend speelveld dat deelnemers kan inspireren, een leeromgeving zonder hiërarchie die is gegrond op wederzijds respect en vertrouwen, en een gedeelde praktijk in de vorm van raamwerken, instrumenten, informatie, taal, documenten en verhalen. De gekozen richting moet strategisch van belang zijn voor de organisatie als geheel; want anders wordt de leergemeenschap door gebrek aan ondersteuning en rugdekking van bovenaf onvermijdelijk gemarginaliseerd. Tegelijkertijd moet de organisatie wel voldoende ruimte laten aan de leden van leergemeenschappen om hun individuele passie tot leven te brengen in een sfeer van wederkerigheid. Goede leergemeenschappen onderscheiden zich van de middelmaat door het vertrouwen van de ‘bazen’ in de frontlijn, evenals het onderlinge vertrouwen aan de frontlijn. De ‘supergemeenschap’ blinkt daarbij uit door tegenbinding: waar de constructieve onvrede goed wordt aangestuurd, worden voortdurend nieuwe antwoorden gevonden. Dat gebeurt speciaal als de leergemeenschap voldoende ‘rust’ biedt voor reflectie.

Het gehele rapport van de WRR leest u hier.

WRR,Vertrouwen in de school. Over de uitval van ‘overbelaste’ jongeren

Op 2 februari gaat WRR-voorzitter Pieter Winsemius op een conferentie van de Hogeschool Rotterdam nader in op de vraag hoe je schooluitval kunt voorkomen.