De waarde van verhalen

Verhalen bevatten soms moeiteloos complexe kwesties als hetleven in een ander land of zelfs een sprookjeswereld. Het meertoepassen van narrativiteit zou niet alleen kunnen helpen ompedagogische problemen aan te kunnen, maar kan ook handvattenbieden voor de inbedding van bijbelverhalen in het basisonderwijs,zegt Cil Wigmans.

Hij is directeur van SCOPE, een scholenkoepel voor basis-,voortgezet en speciaal onderwijs in Alphen aan den Rijn e.o. en kanbogen op meer dan 30 jaar ervaring in het onderwijs. Als lectorOntwikkeling van Veelvormig Christelijk Basisonderwijs wil detheoloog graag met scholen in het noorden des lands aan deslag.

“Schoolbesturen van christelijke basisscholen in het Noorden deslands zouden een samenwerkingsverband met de Pabo’s van de StendenHogeschool kunnen vormen, gericht op identiteitsontwikkeling. Hetgaat er dan niet om dat eenzijdig de vraag van het afnemend veldkan worden gearticuleerd, maar dat ook de bestaandeonderwijspraktijk door docenten en studenten van de opleiding,samen met leerkrachten die een rol spelen bij het opleiden in deschool, onder kritiek kan worden gesteld. Bij studenten moet eenbegin worden gemaakt met een houding van permanente kritischeanalyse van het eigen handelen en het samen in teamverband werkenaan verbetering.”

Narrativiteit

In zijn openbare les op Stenden Hogeschool ging Wigmans in opnarrativiteit als pedagogisch concept. “Het verhaal is eengeordende uitdrukking van betekenissen. Verhalen die eengemeenschap constitueren zijn het product van een zoektocht naarbetekenis, waaraan velen hun aandeel leveren en blijven leveren,omdat een verhaal nooit afgesloten wordt, maar telkens nieuwis.

Dat komt door de wijze waarop het wordt verteld en waarop er naarwordt geluisterd, niet passief, maar actief. In het verhaal wordteen werkelijkheid gecreëerd, die waar zou kunnen zijn of waar zoukunnen worden, waarbij “waar” een andere betekenis heeft danmeetbaar, waarneembaar of instrumenteel. Het komt in de buurt vanhet hebreeuwse begrip ‘èmèth’ dat zoiets betekent alswaarachtigheid, betrouwbaarheid, iets waarop je kunt bouwen.

In het verhaal, maar ook in het spel, wordt je verbeeldingskrachttot het uiterste beproefd, omdat er geen voorgegeven antwoorden ofoplossingen zijn. Vrijwel alles wat in het onderwijs de moeite vanhet leren waard is, is ooit ontsproten aan de fantasie, deverbeeldingskracht van mensen en menselijke gemeenschappen. Als weleerlingen in een situatie zouden kunnen brengen dat ze deelnemerszijn aan de zoektocht naar antwoorden op vragen, oplossingen voorproblemen of bedenkers van nieuwe uitdagingen, dan zijn we bezig om”narrativiteit” tot kern van ons schoolconcept te maken.”

Eenzaamheid

Bij de implementatie ervan ziet Wigmans nog wel beren op deweg: “Narrativiteit als pedagogisch concept en als opleidingsmodelverdraagt zich in ieder geval slecht met een wezenskenmerk van heelveel onderwijspraktijken, ook in de Pabo’s. Meer dan elders in desamenleving verrichten leerkrachten hun werk vaak onafhankelijk vananderen. Die zelfstandigheid heeft als keerzijde de eenzaamheid.Docenten, in welke onderwijssector dan ook, worden relatief weiniggeconfronteerd met het effect van het werk van collega’s.

De praktijk stimuleert maar in geringe mate de ontwikkeling vanvaardigheden als samenwerken, het geven of ontvangen van feedbackof het ontwikkelen van nieuwe inzichten in groepsverband.Paradoxaal genoeg zijn de omstandigheden om als leraar permanent teblijven leren in de school uitermate ongunstig. Maar om te kunnenonderwijzen, moet je nu juist permanent blijven leren.”

Cil Wigmans, Scholen met verhalen.Narrativiteit als identiteit