CDA klem bij studiebeurzen

Nieuws | de redactie

10 februari 2010 | Het CDA staat voor de Rubicon. In geheim beraad in het weekend zou de Tweede Kamer fractie ten principale besloten hebben tot afschaffing van de studiefinanciering en invoering van een sociaal leenstelsel. De vraag is nu: Wat betekent dit eigenlijk voor het hoger onderwijs en wordt dit binnen het CDA voldoende gesteund?

In het CDA-beraad is als lijn vastgelegd dat de huidige opzetvan de studiefinanciering moeilijk te handhaven is. Vervanging vanhet beurzenstelsel door één zogeheten sociaal leenstelsel zou omdie reden de minst slechte oplossing zijn. Die visie sluit aan bijeen bredere benadering in CDA-kring om de komende jaren definanciële situatie van de overheid te saneren na de crisis. Ook opandere terreinen van de publieke diensten en de collectievezorgstelsels wil het CDA de eigen verantwoordelijkheid van burgersverder versterken. Zo overweegt men in de zorg en het woningbeleidmeer prikkels in te bouwen om burgers de eigen keuze ook financieelte laten maken en de druk van de kosten van collectievearrangementen te verlagen. In dat licht past ook het nadrukkelijkeraanspreken van studenten voor de consequenties van hun keuzes en dekosten van bijvoorbeeld de aanzienlijke uitval.

Niet onomstreden koers

Deze koers is in het CDA niet onomstreden en heeft bovendienaanzienlijke consequenties in politieke zin. Verschillendeprominente CDA’ers, waaronder het wetenschappelijk instituut van departij, hebben gewaarschuwd voor een al te gemakkelijke keuze bijhet schrappen van de studiefinanciering in haar huidige opzet.Meest recent deed dit SER-kroonlid en OU-voorzitter TheoBovens. Dat is ook daarom pikant omdat hij is benoemd totvoorzitter van de selectiecommissie van de aanstaandeKamerverkiezingen. VU-voorzitter RenéSmit heeft als trekker van de denktank van het CDA op ditterrein eenzelfde waarschuwing laten horen. Ook dit is opmerkelijk,want hij is niet alleen lid van het innovatieplatform van premierBalkenende, maar door OCW ook betrokken bij de invulling van dekomende bezuinigingen door de ’20-commissies heroverweging’.

Afschaffing van de huidige studiefinanciering is een vlag dievele ladingen kan dekken. Dit varieert van de invoering van eensoort studieloon met fiscale verrekening, zoals bepleit doorGroenlinks, tot privatisering van het stelsel naar een systeem vanmin of meer beschermde leningen, zoals dat in de USA bestaat. Deprecieze invulling van het alternatieve systeem voor de huidige SFis in het CDA nog niet gemaakt. Dat betekent tevens dat ook defeitelijke opbrengst van zo’n ingreep niet vast staat.

Lastige positie

Hiermee komt het CDA op twee manieren in een zeer lastigepositie. Ten eerste ten opzichte van andere politieke partijen, tentweede ten opzichte van de eigen achterban. De andere partijen inde kamer hebben op dit punt al expliciet of impliciet positiebetrokken. Feitelijk is er sprake van een nieuwe paarsemeerderheid. PVDA, VVD, D66 en Groenlinks lijken allemaal een variant te bepleitenvan de omzetting van de SF in een leenstelsel, waarbij deopbrengsten van de bezuiniging ten goede komt van de investering inde kwaliteit van het onderwijs. Die brede coalitie heeft in zekerezin het CDA dus niet nodig om haar wil door te zetten. Tevensonderscheidt het CDA zich met de verkozen lijn politiek nauwelijksvan deze paarse opstelling.

Gezinnen met studerende kinderen

Nog een tweede probleem dient zich voor het CDA aan. De uitgavenvoor de studiefinanciering komen in belangrijke mate terecht bij destuderenden in mbo, hbo en wo uit de gezinnen met middeninkomens endie daar direct onder. De student krijgt immers een belangrijk deelvan de beurs op basis van de inkomenspositie van zijn/haar ouders.Het is dus niet zozeer de slager op de hoek die de studie van deadvocaat financiert, als wel dat deel van Nederland dat geenkinderen heeft of geen kinderen meer heeft, dat de studiekostenvoor de gezinnen opvangt.

Deze maatschappelijke keuze en ‘sociale transfer’ is één die hetCDA politiek altijd met kracht verdedigt. Hier komt nog een factorbij. Het soort studenten en het type gezinnen dat in 2010studiefinanciering ontvangt is anders dan bij de invoering van deWSF door CDA-minister Deetman in 1986. De studiebeurzen en debeschermde leningen uit de WSF gaan in overgrote mate niet meernaar academisch geschoolden en hun kinderen. 80% van debeursuitgaven in het hoger onderwijs komt terecht bij studenten inhet hbo, omdat zij inmiddels tweederde van de HO-populatie omvattenen die komen doorgaans uit middelbare en lagere inkomensgroepen.Het is dus nu veeleer zo dat de advocaten de studies van dekinderen van de caissière van de slager op de hoek financieren.

Wat doet Van Bijsterveldt?

Bijzonder pikant zal in dit verband de positielijn worden van deCDA-bewindspersoon die over het mbo gaat, staatssecretaris Marjavan Bijsterveldt. Nog meer dan in het hbo gaat voor het mbo op, datde studenten uit lagere inkomensgroepen komen en sterkemancipatoire onderwijsloopbanen volgen. In de protesten van devoorbije weken is aan de positie en de beurzen van de mbo’ers nietof nauwelijks aandacht besteed. Afschaffing van de huidige opzetvan de WSF brengt onlosmakelijk met zich mee dat ook de mbo’ers hunhuidige rechten zouden verliezen. De consequenties daarvan, metname ook voor de doorstroom mbo-hbo, zouden aanzienlijk zijn. Dekamer heeft op dit terrein bovendien nog recent een heel anderelijn aan het kabinet opgelegd. Aangevoerd door de ChristenUnieheeft de kamer geëist dat ook de mbo’ers recht krijgen op eenOV-kaart zoals de HO-studenten deze krijgen in het kader van deWSF. De coherentie van die eis met een afschaffing van het huidigebeurzenstelsel is niet eenvoudig te vinden.

Debat heden

Het Kamerdebat heden over de uitspraken van CDA-staatssecretarisJan Kees deJager over de SF is dan ook veel meer dan een verplicht nummergeworden. Na de uitspraken van PVDA-fractieleider Hamer over een ‘status aparte’ voor onderwijs, kunnen anderepartijen niet meer volhouden dat er geen taboes zijn. Bijna elkegrote partij heeft bepaalde thema’s al ‘off limit’ verklaard. HetCDA zal in het debat dan ook moeilijk kunnen volhouden dat bijstudiefinanciering alles nog open is, met dank aan de eigenstaatssecretaris van financiën.

Tijdens het debat werd zoals verwacht door de VVD, D66 enGroenlinks het huidige stelsel van studiefinancieringafgeschreven. Zowel het CDA, als de PVDA, als ministerPlasterk hielden echter de boot af. Voorlopig zit hetpolitieke debat over studiefinanciering klem.