Onbewust weten en willen

Nieuws | de redactie

7 juli 2010 | Menselijk gedrag wordt gestuurd door doelen. Het stellen en nastreven van doelen wordt als een bewust proces gezien. Keuzes worden echter al in het onbewuste genomen, schrijven Ruud Custers en Henk Aarts (UU) in Science.

In het review-artikel bespreken de Utrechtseonderzoekers hoe het brein van de mens in staat is om het gedragvan de gastheer in gang te zetten. Custers: “Als iemandbijvoorbeeld onbewust het woord cola opvangt, kan het brein diepersoon aanzetten om naar de koelkast te lopen en een glas cola inte schenken. Dit alles zonder dat de persoon zich bewust is van deoorsprong van zijn handelingen.”

Citroenlucht en aktetassen

Deze zogenoemde onbewuste wil wordt gestimuleerd doorbeloningssignalen. Hoe dit in zijn werk gaat, toonde hun Utrechtsecollega Erik Bijleveld aan. In Bijlevelds onderzoek kregen deelnemers plaatjes vanmuntgeld voorgeschoteld, maar met zo’n snelheid dat het bewustzijndit niet kon opmerken. Hoe hoger de muntwaarde op het voorbijflitsende plaatje, hoe harder mensen werkten.

De omgeving speelt volgens Custers en Aarts een grote rol in hetonbewust aanzetten tot gedrag. Met enige voorbeelden geven ze aanhoe mensen onbewust beïnvloed worden. Zo blijkt dat mensencompetitiever worden wanneer ze bij het betreden van eenkantoorkamer een leren aktetas op het bureau zien liggen. En in eenruimte waar een citroenlucht hangt maken mensen hun tafel vakerschoon. Dergelijke acties worden vanuit de omgeving gestuurd,zonder dat mensen zich ervan bewust zijn.

Tegen de draad in

Het artikel in Science gaat in tegen de algemene aannamedat een bewuste beslissing noodzakelijk is voor doelgericht gedrag.”Ons onderzoek toont aan dat er niet altijd bewustzijn nodig is omdoelen na te streven”, zegt Custers. “Mensen hebben een onbewustewil, een systeem dat er onbewust voor gaat. We weten onbewust watwe willen, daar hoeft het bewustzijn niet nog eens over tebeslissen.”