Verwarring rond boete
De voorzitter van de studentenvakbond, Kai Heijneman, valt Thom de Graaf bij in zijn verzuchting, dat hij nog liever de langstudeerboete had gehandhaafd gezien dan wat er nu op de studenten af dreigt te komen. Deze onverwachte alliantie rond een onverwacht pleidooi verdient enige doordenking en uitleg. Beide waren immers furieus tegen die boete, de LSVb kreeg er zelfs een Malieveld vol mee op de verjaardag van Halbe Zijlstra vorig jaar.
Plotseling bekeerd tot CDA?
Tot de HBO-raad en de LSVb is blijkbaar doorgedrongen, dat een collegegeldverhoging voor vertraagde studenten – want dat was de feitelijke inhoud van die boete – minder negatief doorwerkt, dan het verplichten van elke student van elke herkomst of studievoortgang tot het opbouwen van een studieschuld. Hun plotselinge ‘bekering’ tot het oorspronkelijke voorstel uit het verkiezingsprogramma van het CDA in 2010 moet dan ook gezien worden als een bijna filosofische weging tussen twee kwaden.
Nadat Thom de Graaf ineens gepresenteerd door ‘de Telegraaf’ was als pleitbezorger van de boete – zodra deze na een eerdere aanloop eind augustus nu definitief van de baan is – heeft de HBO-raad voorman zijn positie overigens nader genuanceerd. In een twitter-bericht herhaalt hij hedenochtend dat hij tegen de langstudeerboete blijft, maar wel voorstander is van het stimuleren van vertraagde studenten tot meer studiesucces. Dat zou een uitnodiging kunnen zijn aan de nieuwe bewindslieden om nu alsnog nadere impulsen in te bouwen binnen de bekostiging van HBO en WO en in het leenstelsel.
Merkbaar ongelukkig
De vereniging van hogescholen is merkbaar ongelukkig met deze wending in de discussie op de valreep van de kabinetsformatie. “Thom de Graaf pleit niet alsnog voor de langstudeerboete, die momenteel afgeschaft wordt, zoals de Telegraaf vanmorgen schrijft. Deze maatregel blijft de HBO-raad afwijzen,” meldt zij met enige nadruk.
“Eventuele andere maatregelen bijvoorbeeld om al te overjarig studeren te ontmoedigen, gaan we niet bij voorbaat uit de weg als die beter en rechtvaardiger zouden zijn dan de nu af te schaffen langstudeerboete: liever maatregelen die overjarig studeren tegen gaan dan maatregelen die het studeren op zichzelf tegengaan,” aldus De Graaf bovendien bij de opening van het academisch jaar.
Riskante trouvaille
De hogescholen zetten nu maar in op een soort ‘redden wat er te redden valt’ tactiek richting VVD en PvdA. De HBO-raad dringt namelijk nu aan “op ruimte in het regeerakkoord om de maatregelen rond de financiering en de kosten van studies met instellingen en studenten nader te overleggen. Een leenstelsel lijkt politiek onvermijdelijk, maar de toegang tot het HO moet geborgd zijn, bijvoorbeeld door een verruimde aanvullende beurs voor lagere inkomensgroepen.”
Dat laatste sluit aan op de analyse die prof. Hans Vossensteyn op ScienceGuide naar voren bracht, bij een zekere relativering van de onrust over mogelijke gevolgen van een leenstelsel.
Het risico dat het HBO nu loopt, is dat een minister Bussemaker – nu nog rector bij de HvA in het HBO – de gedachte van De Graaf als een trouvaille oppakt. Zij zou de inkomsten van de hogescholen daarmee zelfs kunnen verhogen om bijvoorbeeld de prestatieafspraken met kracht uit te voeren.
Dat kan namelijk heel wel door alsnog -zoals het CDA in 2010 beoogde te regelen – een incrementele, stapsgewijze collegegeldverhoging door te voeren voor lang uitlopende studenten. Net als bij de Britten zou zo’n tariefsverhoging na 2014 bovendien eenvoudig verdedigd kunnen worden: de student kan het immers later uit zijn prima salaris als hoger opgeleide via de leenconstructie zonder veel moeite terugbetalen?
