Idee uit frustratie
D66 is bezig met een onderwijstour in Nederland. Volgens fractieleider Alexander Pechtold “een idee, laat ik daar eerlijk over zijn, nadat de frustratie in onze fractie toenam over het kabinet. Een kabinet dat na de verkiezingen gevormd werd als een soort paarsig kabinet, maar wij zaten er zelf niet in. VVD en PvdA hadden beleid kunnen voeren waar D66 zich grotendeels in herkent.”
“Toen het regeerakkoord werd verdedigd in de Kamer heb ik gezegd: ‘met 80% van dit beleid zijn we het eigenlijk wel eens’. We vonden het wel een nadeel dat onderwijs er heel bekaaid van af kwam, zonder investeringen, maar we dachten misschien dat ze gaandeweg daar nog plannen voor ontwikkelen.”
“We zagen richting de zomer dat alle hervormingen vooruit waren geschoven, afgezwakt of gewoon uitgesteld. De onderhandelingen met de oppositie gingen steeds moeizamer. Toen dacht ik, we zijn een constructieve partij en kunnen gaan sikkeneuren in de hoek van ‘dit bevalt ons niet’. Of we kunnen gewoon het land ingaan met het onderwerp dat we zelf heel belangrijk vinden en waar meer aandacht voor moet zijn, namelijk onderwijs. Dus we hebben deze tour georganiseerd,” vertelt Pechtold onderweg in debat met studenten in Amsterdam.
Een bijzonder gezelschap
“We zijn op dit punt en met onze tour door de actualiteit ingehaald. Net na de zomer werden we toch uitgenodigd om structureler te praten met het kabinet over zijn plannen. En inmiddels hebben we met een bijzonder gezelschap, D66, CU en SGP, het kabinet in zeker zin steun toegezegd in ruil voor onderwijsgeld en wat andere dingen.”
Pechtold draait er niet om heen. “Dat geld vrijspelen voor het onderwijs, 500 miljoen die we eruit gehaald hebben, daarover wil ik best verklappen, dat het het moeilijkste was om dat geld bij de VVD en PvdA weg te slepen.”
Hij kreeg daarover direct een zeer kritische vraag: waarom heeft D66 vervolgens het extra geld meteen weggehaald bij HBO en WO? “Nadat die onderhandelingen waren geslaagd, hebben we gezegd: laten we de investeringen nu focussen op ‘onderop’, het basis- en voortgezet onderwijs. We hadden de analyse gemaakt dat daar de problemen ook het grootst waren. We hebben het bewust gefocust opdat we het niet zouden moeten gaan uitsmeren en niemand in het onderwijs er wat van zou merken.”
Bronnen van geld voor HBO en WO?
Pechtold hoopt dat voor het HBO en WO toch nog extra geld mogelijk wordt. Dat zou moeten via een doorbraak in de discussie omtrent het leenstelsel. “Omdat we nog steeds een oppositiepartij zijn, zijn we het niet eens met het kabinet over de uitvoering van het leenstelsel. Als we het daar wel over eens zouden worden, zou daar €800 miljoen uit kunnen komen. Dat hadden wij ook in ons verkiezingsprogramma gezegd.”
Zijn fractiecollega en HO-woordvoerder Paul van Meenen denkt daarnaast dat er nog heel veel geld te vinden is binnen het hoger onderwijs. “Er is ook nog veel geld te halen in het HO zelf, daar ben ik van overtuigd. Je moet wel oppassen dat dit niet ten koste van het onderwijs en onderzoek gaat, maar ik denk dat bijvoorbeeld in de organisatie van instellingen nog wel het nodige te vinden is. Soms loop ik wel eens in gangen waarvan ik me serieus afvraag wat al die mensen nou serieus bijdragen aan wat er in de collegezalen gebeurt.”
En geld is nodig, onderstreept hij, onder meer omdat Mark Rutte premier is geworden “er enorm bezuinigd is op het fundamenteel onderzoek. Mark Rutte noemt Robbert Dijkgraaf altijd als een enorm groot voorbeeld,” maar in een NRC-artikel “noemt Dijkgraaf Rutte als een heel groot voorbeeld noemt van hoe het niet moet.”
Sinds het aantreden van Rutte heeft ons land in de besommingen van Van Meenen “€700 miljoen bezuinigd op fundamenteel onderzoek en dat wordt maar ten dele gecompenseerd door het bedrijfsleven. Maar die missen met hun investeringen vaak het accent op het sterk fundamentele, daar moeten we ons hele grote zorgen over maken. Daarom hebben we in het herfstakkoord ook weer 100 miljoen juist geïnvesteerd voor het fundamenteel onderzoek. Dat is uiteindelijk de innovatiemotor van ons land.”
Een soort koekjesfabrieken
Grote zorgen heeft hij over het “gestold wantrouwen”, dat het hoger onderwijs beleid kenmerkt in zijn ogen. “We hebben een enorm wantrouwen met elkaar georganiseerd en dat werkt verstikkend op instellingen, studenten en ook docenten. We zijn in het hoger onderwijs een soort koekjesfabrieken gaan creëren. We hebben prestatieafspraken gemaakt met instellingen en daarmee moet tempo gemaakt worden. Rendementen en getallen bepalen of de kwaliteit goed is.”
“We zouden terug moeten naar meer een academische wereld, met meer vrijheid. Dat je als student je eigen leven kan inrichten, in plaats van dat de overheid dit voor je doet.” De visuele weergave van de keten van toezicht in het onderwijs “lijkt nog wel het meest op het ontwerp van een moderne kerncentrale. Studenten komen hier helemaal niet in voor, of nauwelijks. Dit is een verschrikking. Dit is gestold wantrouwen.”
