Grand Tour voor beginners
In zijn introductie over het waarom van zijn boek schrijft hij onder meer: “Stendenalumnus, Roberto Payer, opent in 2014 als General Manager van Hilton Amsterdam het luxueuze Waldorf Astoria Hotel. Dit hotel is gevestigd aan de Herengracht. Het omvat zes werelderfgoed-panden, o.a. de voormalige ambtswoning (1665) van Henrick Hooft, die burgemeester is van Amsterdam. Het familiewapen is in het trappenhuis bij de lobby te zien. Henrick is weer familie van C.P. Hooft. De familie Hooft kent verschillende Grand Tour-reizigers van vader op zoon. En Roberto Payer komt oorspronkelijk uit Italië, het land dat de belangrijkste bestemming is van de klassieke Grand Tour.”
“Dit verhaal is één van de inspiratiebronnen voor het schrijven van het “Grand Tour for beginners” boek. In deze samenloop komen verschillende verhaallijnen voor dit boek bijeen: de klassieke en Stendens Grand Tour, verleden, heden en toekomst.
De Grand Tour: slechts een mooie slogan? Een begrip dat het goed doet in de marketing?”
U leest het betoog van Klaas-Wybo van der Hoek over zijn boek en de boodschap daarin in zijn geheel hier.
Grand Tour als ideaal
Het ideaal van de internationale en kosmopolitische opleiding en opvoeding wordt in de Grand Tour uitgedrukt. De “uomo unversalis” (in het Italiaans, en in het Latijn “homo universalis”) is het beeld. Een internationale en kosmopolitische opleiding en opvoeding: de doelen van de Grand Tour. De humanisten van de renaissance willen een zo volledig mogelijke ontwikkeling van de mens: “een mens kan alles doen, als hij maar wil”. De algemene ontwikkeling is belangrijk. Meestal wordt het multitalent Leonardo da Vinci (met als woonplaatsen o.a. Florence, Milaan en Rome) als het grote voorbeeld genomen. Men grijpt terug op het klassieke Griekse vormings- en opvoedingsideaal: “paideia” (pa?de?a).
De Grand Tour vormt jonge mensen “streetwise” of beter gezegd “worldwise”. De inhoud, maar ook de omgeving moet internationaal zijn. Onderwijs is een reis. Boekenwijsheid kun je thuis opdoen, maar voelen en ervaren doe je op reis. De reis wordt door de route en de begeleidende gouverneur gestructureerd. Reizen is leren. Leren is reizen. Reizen is leren omgaan met verandering en onzekerheid. Dat vraagt toen de nieuwe tijd. Reizen vormt en is in dat opzicht Bildung avant la lettre. Tegelijkertijd brengt reizen je in een andere omgeving. Het is daarom een vergrotende trap van Bildung.
De klassieke Grand Tour
Stel je voor: geen smartphone, geen WhatsApp, geen Instagram, geen You Tube, geen Facebook, geen waarbenjij.nl, geen Twitter, zelfs geen sms of fax, laat staan een computer. En ook geen easyJet, helemaal geen vliegtuig, trein of auto.
Als je jong bent en je wilt wat, ga je per koets en boot. Naar de zon en de parties: de warmbloedigheid van het zinderende zuiden. De aanlokkelijke verhalen achterna over vreemde talen, andere zeden en gewoontes, geweldige gebouwen, roemrijke plaatsen, maar in de eerste plaats over nieuwe kennis en rijke culturen. Op de Grand Tour dus. De Grand Tour heeft een magische aantrekkingskracht: hij zorgt voor de nieuwsgierige sfeer van ontdekkingsreizen.
De Grand Tour is mede bedoeld om de toekomstige leiders te vormen:
jonge mensen maken na hun studie een reis langs de beste Europese universiteiten en sluiten deze af in Italië, met de ontluikende renaissance. De Grand Tour biedt dé ticket voor de kennismaking met de cultuurschatten van de Romeinse en Griekse oudheid, de kunsten en sociale omgangsvormen. Een Grand Tour duurt zo’n zes maanden tot twee jaar.
De grand-tourreizigers komen uit de betere kringen. Aanvankelijk zijn ze vooral in Engeland, Duitsland en Frankrijk van adel. In de loop der tijden komen ze in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden -de voorloper van het huidige Nederland- uit de opkomende betere burgerkringen. Vooral in de jonge Republiek gebruiken ouders de “Groote Tour” om hun kinderen het juiste netwerk te geven. Zo kunnen ze toegang krijgen tot de betere kringen.
Netwerken en verzamelen
De Grand Tour is een voorbereiding op een goede baan in het bestuur, een functie in de diplomatie, een militaire loopbaan of dienst van de vorst. De grand-tourreizigers smeden vriendschappen met reisgenoten, maar leggen ook nuttige contacten ter plaatse. Ze netwerken dus. Die contacten komen in hun latere loopbaan goed van pas.
Overigens zijn er buiten Europa ook voorbeelden te vinden van een Grand Tour. In de tweede helft van de 18e en in de 19e eeuw doen Amerikanen de Grand Tour naar Italië. Er is zelfs een enkel voorbeeld van een Arabische en een Chinese soort Grand Tour gevonden. Die reizen richten zich op de landen in die regio’s.
Parijs en Italië staan voor de Noord-Europeanen bovenaan bij de reisbestemmingen. Een Grand Tour vergt wel een grote investering in geld en tijd. De kosten van een beetje Grand Tour bedragen enkele duizenden euro’s per jaar: vanaf 2000 en meer. Ongeveer 70 procent van de kosten zit in vervoer, verblijf en eten. De belangrijkste kostenposten zijn: het vervoer, het verblijf, de taal-, dressuur-, dans- en schermlessen. De meeste toeristen doen mee aan de mode: er wordt het nodige uitgegeven aan schoenen, kousen, pakken, handschoenen, pruiken, crèmes en oliën. Natuurlijk kunnen souvenirs –van snuisterijen tot klassieke kunstvoorwerpen- niet ontbreken. En die zijn ook niet altijd goedkoop. In den vreemde kun je als buitenlander tegelijkertijd worden afgezet: er is ook in dat opzicht nog niets veranderd.
De grand-tourreiziger wordt meestal begeleid door een gouverneur en ander personeel. De gouverneur heeft zelf een goede opleiding genoten. Hij staat daarmee borg voor een goede inhoudelijke begeleiding bij de Tour. Vaak is de gouverneur iemand die al eens in Parijs of Italië is geweest; hij is soms een familielid (oom of neef). Het aantal meereizende personeelsleden en de omvang van de delegatie wordt hoofdzakelijk bepaald door de beurs van papa en mama en hun bereidheid hierin te investeren. Er worden overigens ook lokale ‘freelancers’ of ZZP’ers (zelfstandige zonder personeel) ingehuurd: zij kunnen voor vertalingen en deskundige rondleidingen zorgen. Bij gebrek aan een internationaal erkende munt als de euro of de dollar en pinautomaten moet de reiziger het voor zijn financiën doen met aanbevelings- en kredietbrieven.
In de hoogtijdagen ondernemen velen de Grand Tour. In 1786 zijn dat 40.000 Engelsen. In zes weken tijd (1787) bezoeken 3760 Engelsen Parijs. Met zorg worden er een gouverneur en/of andere begeleiders geselecteerd. Deze worden er goed voor betaald. De bediende van Aernout Hooft, de zoon van P.C., krijgt voor zijn reis van twee en een kwart jaar 225 gulden. Bovendien bedenkt Aernouts moeder deze bediende in haar testament met 100 gulden, als Aernout tenminste heelhuids thuis komt.
Natuurlijk zijn er ook de – al dan niet – sterke verhalen van ontspoorde reizigers. Vooral in de 18e eeuw wordt er gerapporteerd over te vrolijke parties met veel, véél te veel drank. Tien Engelse grand-tourreizigers hebben in een avond “zesendertig flessen Bourgogne, Bordeaux en Champagne” soldaat gemaakt (1787). Een jaar eerder bericht een Oostenrijks nieuwsblad over drie “Engelse heren van aanzien”, die een Oostenrijkse koetsier aftuigen: “Een van de heren sprong uit het rijtuigje om, tot verbijstering van de omstanders, de koetsiers met zijn vuisten te bewerken; de laatste blijkt na een flinke afranseling meerdere tanden te hebben verloren.” Na honderden jaren heb je dus geen YouTube, Facebook of tabloid nodig om je jeugdgeneugten of –zonden vereeuwigd te zien.
Toevallig
Maar naast de echte en misplaatste lol hebben de serieuze zaken toch de overhand in de klassieke Grand Tour, die eigenlijk zo’n driehonderdvijftig jaar (ca. 1550 – ca.1900) geduurd heeft. Die Grand Tour heeft een niet te onderschatten invloed gehad op onderwijs, vorming, economie en cultuur.
Stendenalumnus, Roberto Payer, opent in 2014 als General Manager van Hilton Amsterdam het luxueuze Waldorf Astoria Hotel. Dit hotel is gevestigd aan de Herengracht. Het omvat zes werelderfgoed-panden, o.a. de voormalige ambtswoning (1665) van Henrick Hooft, die burgemeester is van Amsterdam. Het familiewapen is in het trappenhuis bij de lobby te zien. Henrick is weer familie van C.P. Hooft. De familie Hooft kent verschillende Grand Tour-reizigers van vader op zoon. En Roberto Payer komt oorspronkelijk uit Italië, het land dat de belangrijkste bestemming is van de klassieke Grand Tour.
Dit verhaal is één van de inspiratiebronnen voor het schrijven van het “Grand Tour for beginners” boek. In deze samenloop komen verschillende verhaallijnen voor dit boek bijeen: de klassieke en Stendens Grand Tour, verleden, heden en toekomst. De Grand Tour: slechts een mooie slogan? Een begrip dat het goed doet in de marketing? Handig van Stenden om dat te gebruiken? Nee, Stenden heeft een moderne en democratische Grand Tour bedacht, met wortels in de geschiedenis.
Toen en nu
Stenden kent niet alleen vijf sites in Nederland, maar ook vier International Branch Campuses in het buitenland. Het gaat in Nederland om Leeuwarden, Emmen, Groningen, Assen en Meppel. En in het buitenland om Doha (Qatar), Port Alfred (Zuid Afrika), Bangkok (Thailand) en Bali (Indonesië). Je kunt je moderne Stenden Grand Tour doen langs de vestigingen van Stenden in het buitenland: de International Branch Campuses.
Enige tijd geleden deed een onafhankelijk en internationaal panel onderzoek naar deze International Branch Campuses. Het merkte op: “Indeed we are of the opinion that Stenden University of Applied Science is on its way to becoming a model of best practice in international education for other universities not only in the Netherlands, but worldwide. (…) Many SUAS students while on Grand Tour are involved in community development, as the expert panel observed clearly in South Africa, where the students are involved in teaching economic development and entrepreneurship, working in social programs in local communities, proving that individualism and solidarity can go hand in hand, something highly appreciated by the local community. This experience is also a life changing one for the students.”
Dit boek graaft de wortels van de Grand Tour op: ze gaan diep de geschiedenis in. In de ruime interpretatie van het begrip Grand Tour wordt deze gereisd van ca. 1550 tot ca. 1900. We omschrijven wat er onder de Grand Tour verstaan wordt, hoe dit verschijnsel begint, wat er op de reis te zien is, hoe veilig ze is, wat er te leren valt, welke voorbeelden er zijn, wat de invloed ervan is en wat voor onderzoek ernaar gedaan is. Er is kritiek op te tekenen. Er zijn verklaringen voor het ontstaan en bestaan van de Grand Tour te geven. Er wordt ook informatie gegeven over de moderne Grand Tour van Stenden. We gaan in op wat het is en welke invloed er is.
Dit boek laat zien dat het ideaal van de internationale en kosmopolitische opleiding en opvoeding weer -of nog steeds- actueel is.
De klassieke en moderne Grand Tour: beide goed doordacht, beide met een diepe filosofie en beide een welgemeende uitnodiging om op een intensieve leerreis te gaan. De klassieke en moderne Grand Tour: in de technologie, in de look en feel is er veel, héél veel veranderd. De klassieke en moderne Grand Tour: in de kern, in de leerdoelen is er niets, helemaal niets veranderd.De Grand Tour: a life changing experience.
“Grand Tour for beginners” (84 pag.) is te bestellen via een e-mail
aan secretariaatledencvb@stenden.com (kosten € 7,50).
