DUO gaat twee tot drie weken op zwart
In de Kamer werd er gedebatteerd over DUO. Dit is al langere tijd een hoofdpijndossier voor de Kamer en het ministerie. Eerder dit jaar verscheen er een rapport van de Nationale Ombudsman waarin veel kritiek werd geuit op de dienstverlening van DUO. Zo werd vorig jaar meer dan 140.000 keer een deurwaarder op studenten afgestuurd omdat zij een betalingsachterstand hadden of onterecht gebruik hadden gemaakt van hun OV-studentenkaart. Bij een werkbezoek aan DUO afgelopen maandag kregen Kamerleden ook nog eens te horen dat in maart de website een paar weken op zwart gaat.
Een deurwaardersindustrie
De meest prangende en ook de op korte termijn meest uitdagende taak waar de Kamer vragen over had was dan ook de overgang naar een nieuw ICT-systeem voor DUO dit voorjaar. De nieuwe onderwijswoordvoerder van de VVD, Judith Tille had hier grote zorgen over. “Wij begrijpen dat in maart de digitale dienstverlening van DUO drie weken sluit, dat betekent dat als je belt niemand iets kan veranderen in de systemen. Ik schrok daar echt van. Drie weken dicht hoe kan dat? Dan kun je niet meer bij data die super belangrijk zijn. Kan de minister aangeven of zij daar ook niet zo van geschrokken is en heeft zij de mogelijkheid om dit te kunnen voorkomen?”
Het eerste werkbezoek van de nieuwe minister was aan DUO in Groningen. Zij gaf aan ook geschrokken te zijn van dit nieuws. “Ook ik heb de vraag gesteld: kan dat nu niet anders? Maar het gaat hier om een nieuw systeem met vierenhalf miljoen klanten. Die moeten allemaal overgeheveld worden van het oude naar het nieuwe systeem. Dat kost veel tijd en moet zorgvuldig gebeuren en daarom zijn er ook voortdurend controles nodig. Ik heb me laten overtuigen dat het wel nodig is om de boel even op zwart te zetten.”
De Kamer kon zich niet voorstellen dat een overheidsinstantie zo lang op zwart zou gaan, dat gebeurde volgens Frank Futselaar (SP) niet eens bij de Belastingdienst en het UWV waar ook al eerder problemen waren met de ICT. De minister kon ook niet toezeggen hoelang het precies zou gaan duren. “Ik heb er begrip voor dat er voor gekozen wordt om het systeem even uit de lucht halen: hoe lang dat precies gaat zijn kan ik dit op dit moment niet zeggen. De studiefinanciering wordt die periode wel gewoon overgemaakt, laat daar geen misverstand over bestaan.”
Frank Futselaar (SP) vond daarnaast het aantal keer dat een deurwaarder werd ingeschakeld verontrustend. “In 2015 werd er ruim 140.000 keer een deurwaarder ingeschakeld, voor de SP zijn dit onacceptabele aantallen. DUO heeft ruim 800.000 debiteuren. Ervan uitgaande dat een deurwaarder maar één keer per student hoeft te worden ingeschakeld zou dat betekenen dat één op de zeven (oud)-studenten te maken heeft met een deurwaarder. DUO en OCW houden op deze manier een deurwaardersindustrie op de been.”
De minister erkende dat hier een probleem lag en dat dergelijke aantallen niet wenselijk zijn. “Deurwaarders die zijn inderdaad heel vaak ingezet tot wel 150.000 keer, de zorgen daarover snap ik. Dit is niet de manier waarop wij willen dat jonge mensen contact ervaren met de overheid, waarbij je meteen een deurwaarder op je dak krijgt.”
De minister kondigde dan ook om het probleem met deurwaarders Rijksbreed aan te gaan passen. “De verschillende rijksoverheden die geld innen gaan samenwerken. Dat zorgt er ook voor de burgers meer bescherming krijgen en dat burgers niet van verschillende overheidsinstanties deurwaarders op hun dak krijgen. DUO gaat als eerste hierbij aansluiten.”
Collegegeldkrediet om gaten te dichten
Harry van der Molen (CDA) had vervolgens nog vragen over de betalingsproblemen van studenten. Dit werd al eerder manifest bij de Hogeschool Rotterdam waar een aantal studenten hun studie moest beëindigen omdat zij het collegegeld niet meer konden betalen. “Er zijn studenten die hebben schulden, maar krijgenwel het collegegeldkrediet op hun rekening gestort. Zij moeten dat vervolgens aan de instelling overmaken. Heel vaak gebeurt het zij dat geld gebruiken om gaten te dichten. Ze kunnen het collegegeld dan niet betalen en moeten stoppen met de studie. Wanneer wil de minister het mogelijk maken dat studenten de keuze krijgen om het bedrag zelf te ontvangen of om over te laten maken aan de instelling?”
Waarschijnlijk efficiëntere oplossing
De minister gaf zoals al eerder aan dat dit lastig wordt en dat collegegeldkrediet niet direct overgemaakt kan worden aan de instellingen. “Het probleem is dat dit een enorme verhoging is van de administratieve lasten zowel voor de onderwijsinstelling als ook voor DUO. Het gaat dan om 124.000 studenten. Je moet dan altijd de vraag stellen welke lasten zijn we aan het maken en welke problemen zijn we aan het oplossen. Het aantal studenten dat het collegegeld niet kan betalen is relatief beperkt. Dus ik vind het zinvoller om te gaan kijken kunnen we die specifieke groep gericht helpen, dat is een goedkopere en waarschijnlijk efficiëntere oplossing.”
Paul van Meenen (D66) wilde tot slot weten wanneer het zoet van het regeerakkoord wordt uitgevoerd en of DUO hier op voorbereid is. “De korting van het collegegeld voeren wij zo snel mogelijk in dit is een belangrijk punt uit het regeerakkoord. Gezien de huidige problemen met het nieuwe ICT-systeem van DUO vragen wij ons af of dit haalbaar is? Mocht dit niet zo zijn is het mogelijk om nu al stappen te zetten om deze problemen voor te zijn. Voorkomen is beter dan genezen.”
De minister vertrouwde haar partijgenoot toe dat deze maatregel – waarbij pabo-studenten zelfs twee jaar voor de helft van het collegegeld kunnen studeren – wat haar betreft zo snel mogelijk wordt ingevoerd. “Het is een spannende opgave voor DUO. Het is een prachtige maatregel waardoor de drempel voor heel veel studenten om te gaan studeren verlaagd wordt. Ik hoop dat het ook tot extra aanwas van de pabo zal leiden. Er wordt met man en macht aan gewerkt. DUO heeft gezegd: ’Dat gaan wij doen’. De wetgeving op dit punt hoop ik zo snel mogelijk bij u te hebben, omdat we het ook echt voor volgend jaar willen laten ingaan. Ik hoop dan ook dat ik van u de volle medewerking krijg dit snel de Kamer te laten passeren.”
De Kamer op de SGP en PVV na was bleef nog wel kritisch op de uitvoeringsinstantie. Harm Beertema (PVV) had nog wel warme woorden voor DUO. “Ik wil het ook opnemen voor DUO. Ik hoor hier hele grote woorden de revue passeren, iemand zegt dat DUO te veel doet aan systeemdenken. Ik denk dan: ze hebben 4,5 miljoen klanten, ik ben blij dat ze aan systeemdenken doen. Anders zou het helemaal uit de hand lopen.”
