Moedas spoort Nederland aan om te blijven investeren in innovatie
In Valencia werd een tweedaagse bijeenkomst georganiseerd met de grootste fractie in het Europese Parlement. Hier werd gediscussieerd over het nieuwe innovatiebeleid van de Europese Unie. Na decennia van ruimhartige Europese landbouwsubsidies die de Christendemocratische EVP-fractie initieerde en ook nog steeds steunt was er ook een kentering zichtbaar.
‘Landbouw is ook innovatie’ werd veel gezegd in Valencia. Wim van de Camp die voor het CDA in het Europees Parlement zit had wel kanttekeningen bij dit nieuwe uitgangspunt van zijn EVP-collega’s. “Dat is hun nieuwe dekmantel. Natuurlijk is landbouw innovatie, maar dan moet je wel de Universiteit Wageningen vooraan zetten en geen Franse keuterboertjes. Die krijgen nu tienduizenden euro’s subsidie per jaar.” De doelstelling van het CDA is om 10% van de landbouwsubsidies om te zetten naar innovatie, voor de nieuwe Europese begroting.
De Eurocommissaris voor wetenschap en innovatie, Carlos Moedas, die ook behoort tot de EVP-familie was ook aanwezig. Voor ScienceGuide was hij graag bereid om een interview te geven. Tijdens de plenaire sessies werd er veel gediscussieerd over de enorme investeringen van China in de wetenschap. Moedas stelde daar een Gronings voorbeeld tegenover. “Als je kijkt naar de rankings dan kun je zeggen wat je wilt zoals hier vandaag ook gebeurde over China, maar de beste 10% van de citaties van artikelen wat betreft fundamentele wetenschap komt uit Europa.”
Kijk naar Ben Feringa
“Kijk naar mensen als Ben Feringa. Als je met hem spreekt dan zegt hij: ‘ik heb een Nobelprijs gewonnen omdat een belangrijk deel van mijn carrière gefinancierd werd door de Europese Unie.’ Ben heeft vaak tegen mij gezegd: ‘dat komt omdat de Europese Unie geloofde in mijn wetenschappelijke intuïtie. Er zijn niet veel plekken in de wereld waar geïnvesteerd wordt in wetenschappelijk intuïtie’ Dus in dat opzicht is het geen uitdaging om duidelijk te maken dat we heel goed bezig zijn als EU.”
Maar er zijn ook nieuwe uitdagingen voor het innovatiebeleid, legde de Portugees Moedas uit. “Hoe kunnen we al die geweldige wetenschap die wij doen in de EU omzetten naar nieuwe producten? Aan die innovatiekant moeten we echt nog veel werk verzetten en het een stuk eenvoudiger maken om innovatie te financieren.”
De EU-commissaris stak ook de hand in eigen boezem. “Nu is nog heel veel innovatiefinanciering top-down georganiseerd en het vertelt wetenschappers wat ze moeten doen. Behalve dan de beurzen van de European Research Council (ERC) die zijn juist bottom-up. Maar voor echte innovatie hebben we in Europa niet zoiets als een ERC-grant. Mijn idee is om met de European Innovation Council niet een nieuw instituut op te zetten, maar om een nieuwe grant te ontwikkelen voor innovatie. Met dezelfde uitgangspunten en vormgeving als de ERC-grants.”
Onmogelijke bureaucratie
Het was een Nederlandse start-up van de Universiteit Wageningen die Moedas inspireerde om tot zo’n nieuwe innovatiebeurs te komen. “In dit geval was er een Nederlandse wetenschapper die mij heel erg inspireerde, namelijk Marjolein Helder van het bedrijf Plant-e. Zij heeft een bedrijf opgericht dat door middel van planten elektriciteit opwekt. Zij gebruikt daarvoor een innovatie techniek, waarmee particulieren en scholen stroom kunnen opwekken. Zij begon als promovenda aan de WUR met deze start-up.”
“Marjolein vertelde mij dat zij nooit financiering heeft gekregen voor haar start-up van de Europese Unie. ‘Omdat jullie het allemaal zo top-down georganiseerd hebben en ik te maken krijg met onmogelijke bureaucratie wanneer ik in aanmerking wil komen voor financiering’, vertelde zij mij. Marjolein was daarom een van de mensen die ik gevraagd heb om mij te helpen bij het vormgeven van nieuw innovatiebeleid. Zij heeft samen met anderen een manier bedacht om tot een nieuwe vorm te komen van innovatiefinanciering. Dit gaan we doen door meer vrijheid te geven aan de mensen die de innovatie bedenken en aanjagen. Dit is dan ook een van de uitgangspunten bij het nieuwe innovatiebeleid voor de komende jaren.
Ebola-vaccin kwam uit de EU, niemand weet dat
In Valencia kwam ook veelvuldig de Europese verkiezingen van volgend jaar aan de orde. De vraag is: hoe leg je de Europese kiezer het belang uit van investeren in innovatie? Moedas kwam met een prangend voorbeeld. “Kijk naar de Ebola-crisis van een paar jaar geleden en hoe die vaccinatie tot stand kwam. Het waren onderzoekers uit de EU die deze vaccinatie ontdekte, maar niemand weet dat. We moeten dat soort verhalen vertellen aan de kiezers in Europa.”
“Vertel niet voortdurend over het salaris van de eurocommissarissen en in wat voor dienstauto’s we rijden. Dat gaat niet het leven van de EU-burgers veranderen. Wij moeten het verhaal vertellen dat innovatie en wetenschap het leven van mensen echt kan veranderen. Die verhalen zijn er volop. Daarom ben ik jullie Ben Feringa ook zo dankbaar. Hij kan als geen ander vertellen wat hij heeft gehad aan de EU. Mensen geloven dat verhaal veel meer, dan dat een politicus dat vertelt. Daarom wil ik ook missiegedreven wetenschap, zodat de samenleving meer betrokken wordt bij de wetenschap.”
Wat heb je gedaan met al dat geld?
Moedas legt uit dat dit soort vragen over effectiviteit van zijn beleid ook vaak aan de orde komen in het Europees Parlement. “Ook als ik naar het Europees Parlement moet komen, wordt er gevraagd: ‘wat is dan die impact, wat heb je gedaan met al dat geld?’ Daarom moeten we meer energie steken om dat verhaal te vertellen. We doen briljante dingen met dat geld, maar dat vertellen we onvoldoende.”
Een dag voor het interview met Moedas had de Nederlandse EZ-staatssecretaris, Mona Keijzer in de Kamer gezegd dat zij er een hard hoofd in heeft dat Nederland de Europese norm van 2,5% van het bbp in innovatie-investeringen gaat halen. In reactie daarop spoort Moedas Nederland aan om niet stil te gaan staan. “Als je kijkt naar de data dan zie je dat tijdens de financiële crisis minder geïnvesteerd is in innovatie. Zeker de landen die door de diepste crisis gingen hebben het minst geïnvesteerd in wetenschap en innovatie. De landen die wel geïnvesteerd hebben in innovatie zijn beter uit de crisis gekomen, dat laten alle data gewoon zien.”
Jullie moeten niet stoppen met rennen
Hoewel de Portugese eurocommissaris erkent dat het moeilijk is om de handen politiek op elkaar te krijgen voor investeren in innovatie. “Ik weet dat de keuze om te investeren vaak moeilijk is. Er is veel politieke druk om in andere dingen te investeren dan innovatie. Ik denk wel dat Nederland geweldige hubs van innovatie heeft ontwikkeld, zoals in Amsterdam, Eindhoven, Delft en Wageningen. Jullie behoren tot de top van Europa, maar jullie moeten niet stoppen met rennen. Het is wel belangrijk dat Nederland blijft investeren en snelheid blijft maken.”
Tot slot ging de vraag over de toegenomen scheiding in de EU tussen landen die excellente wetenschappers in huis hebben versus de Oostelijke en Zuid-Europese landen waar dit veel minder het geval is. Moedas ziet hier een belangrijke taak weggelegd voor de Nederlandse kennissector. “Er zijn altijd verschillen geweest tussen tussen oost en west en die zullen er ook altijd wel blijven. Wat je moet doen is de landen helpen om hun onderzoek en onderwijssysteem te hervormen. Daar zijn wel instrumenten voor.”
Kijk naar de TU Delft
“Kijk naar de TU Delft die samenwerkt met twee universiteiten uit Bulgarije. Je moet die mensen bij elkaar zetten en laten samenwerken en dingen laten ontwikkelingen. Dat is de enige manier om er ook voor te zorgen dat deze landen vooruitkomen.”
De eurocommissaris wijst er wel op dat het Europese wetenschapsprogramma alleen excellentie zal blijven financieren. “Horizon2020 is een wetenschapsprogramma en daarbij draait het om excellentie. Het meeste geld gaat naar universiteiten in West-Europa en dat komt omdat daar de plek is waar de excellentie zit. Maar er zijn al veel mensen van die topinstituten die in Spanje of in Italië zitten. Kijk naar het Imperial College uit Londen. Zij hebben wel 1000 professoren die elders in het buitenland werkzaam zijn. Dus zo profiteren die landen ook van Horizon 2020.”
