Rankings mogen niet leiden tot afrekening

Het thema van het lustrum van de Groningse hogeschool is ‘empowerment’. Versterking van de instellingen is waartoe rankings volgens Pijlman op aarde dienen te zijn. De Hanze-voorzitter ziet niettemin een verschuiving in de discussie. “Het praten over rankings laat steeds vaker een slechte smaak achter.”

Daarbij wijst Pijlman naar de prestatieafspraken. “De ‘boetes’ die daar zijn uitgedeeld daarvan snap ik dat dat voor sommigen heeft gevoeld als naming en shaming.” Toch denkt Pijlman dat het meten en vergelijken van kwaliteit wel degelijk meerwaarde heeft. “Het kan wat mij betreft zeker bijdragen aan een versterking van onze instellingen. Het gaat er om dat we ze zien als een motivatie om het beter te doen.”

Voorzitter reviewcommissie pleit voor transparantie

Frans van Vught, die als voorzitter van de Review Commissie Hoger Onderwijs (RCHO) verantwoordelijk was voor de totstandkoming en evaluatie van de prestatieafspraken, is op de Hanzehogeschool uitgenodigd als keynote spreker. Van Vught schetste een situatie – niet enkel in Nederland – waarin politici weinig vertrouwen hebben in het opereren van onderwijsinstellingen.

“Instellingen zijn onvoldoende in staat om te laten zien wat ze doen met het geld dat ze van de overheid krijgen,” stelde Van Vught die pleitte voor meer transparantie. “Als we eerlijk zijn over wat we doen, krijgen we het politieke vertrouwen misschien terug.”

Juist met die insteek was Van Vught, op initiatief van de Europese Commissie, begonnen met U-Multirank. “We hadden het woord ranking misschien wel nooit moeten gebruiken,” zegt Van Vught over de meetmethode die hogescholen en universiteiten inschaalt op een veelheid aan factoren en zo op basis van steeds een andere vraag een lijst met instellingen en hun prestatie laat zien. Op die manier is U-Multirank gelaagd en meerdimensionaal, stelt Van Vught, hetgeen door de zaal wordt beaamd.

Slimme ranking uit Europa

“Traditionele rankings worden vooral ingezet als middel,” zegt Van Vught. “Times Higher Education om journalistiek te verkopen. QS is een middel voor een consultancybureau. Het is een vorm van misinformatie, terwijl het er om zou moeten gaan een breder beeld te schetsen van kwaliteitszorg in het hoger onderwijs.”

Vanuit die visie staat Frans van Vught nog altijd achter de in 2012 overeengekomen prestatieafspraken. Over de nieuwe kwaliteitsafspraken die onlangs werden getekend was hij kritisch. “Ik vind het weinig ambitieus. Ook heb ik het idee dat studentenbonden te makkelijk zijn meegelopen met de instellingen in de totstandkoming hiervan,” zegt Van Vught tegen ScienceGuide.

Gretigheid om straffen uit te delen

In de paneldiscussie die volgde op het verhaal van Frans van Vught, toonde Inholland-voorzitter Jet de Ranitz zich kritisch op de prestatieafspraken. Inholland was een van de hogescholen die in 2016 een negatief advies kreeg van de RCHO. “Zo’n straf raakt niet zo zeer ons, het raakt onze studenten. Want zij krijgen weer te horen dat ze op een hogeschool zitten die niet presteert.”

Hanze-bestuurslid Rob Verhofstad ziet ook de nadelen van de prestatieafspraken. “Als je echt toe wilt naar een situatie van high trust-high penalty, dan moet je instellingen wel de kans geven om dat vertrouwen te verdienen. Ik merk soms wel erg veel gretigheid bij politici om straffen uit te delen.”

De Ranitz is het bovendien niet met Van Vught eens dat instellingen er niet in slagen voldoende verantwoording af te leggen over wat ze doen. “Ik vind dat er weinig vertrouwen uit die uitspraak spreekt, bijvoorbeeld in onze medezeggenschap. Wij leggen daar verantwoording tegen af en dat zijn pittige discussies. Voor ons is dat een hele relevante context, waarvan ik zelf zou zeggen dat die nog wel meer gewicht mag krijgen.”

NVAO gaat toezien op nieuwe kwaliteitsafspraken

De Inholland-voorzitter is dan ook blij met de nieuwe kwaliteitsafspraken. “Het lijkt erop dat deze minister weer wat meer terugkeert naar vertrouwen in de sector. Het is nu meer gericht op leren, jezelf verbeteren en doet daarmee meer recht aan de realiteit. Volgens mij is het bij het streven naar kwaliteit heel belangrijk dat je onderling interventies vergelijkt. Dat doen wij al met de hogescholen in de Randstad samen op het gebied van studiesucces en diversiteit.”

Kwetsbaar durven zijn

Collegabestuurder Ron Bormans zag hoe zijn hogeschool ook kritisch beoordeeld werd door de RCHO. Hij stelt dat er op het gebied van transparantie niet alleen naar het systeem gekeken moet worden. “Het gaat om een attitudeverandering. We moeten stoppen met zeggen: ‘geen zorgen, het komt wel goed’, als er slecht nieuws is.” “Instellingen moeten zichzelf toestaan om kwetsbaar te zijn”, wil Van Vught daar nog aan toevoegen.

Het slotwoord bij de conferentie op de Hanzehogeschool is voor Thom de Graaf. Daarin valt hij Henk Pijlman bij. “U-Multirank of de cijfers van Education at a Glance, het onderwijsrapport van de OECSO, zullen nooit het hele plaatje schetsen, maar ze kunnen ons helpen te onderzoeken wat we beter kunnen doen. Het gaat er niet om dat we onze successen vieren, maar dat we ervan leren en vervolgens samenwerken om het hoger beroepsonderwijs te verbeteren.”