Onderwijs is een ongelooflijk conservatieve onderneming

Verslag | door Tim Cardol
17 oktober 2018 | Op de Hogeschool Rotterdam gaan Andreas Schleicher (OECD) en Ron Bormans in op de rol van het onderwijs in een veranderende samenleving en het belang van wereldburgerschap.
Andreas Schleicher Foto: Nederlandse Unesco Commissie | Jan Sluijter

“Onderwijs is een ongelooflijk conservatieve onderneming.” Directeur onderwijs van de OECD Andreas Schleicher is op uitnodiging van Unesco in Rotterdam om zijn visie op onderwijs en wereldburgerschap te geven. “Docenten zijn vaak geneigd les te geven op de manier waarop ze zelf zijn onderwezen.”

“Je kunt een verkiezing verliezen op het thema onderwijs, maar eigenlijk niet winnen op dat thema,” stelt Schleicher aan het begin van zijn keynote in Rotterdam. Het daadwerkelijk veranderen van het onderwijs is geen populair politiek onderwerp, toch onderstreept de OECD-directeur dat juist nu een kritische blik op het wereldwijde onderwijs vereist is.

Oprechte interesse in de ander

Is er ruimte voor wereldburgerschap in het onderwijs, of moet de aandacht bij burgerschap voornamelijk uitgaan naar het nationale perspectief? Dat was de vraag die voorlag bij een discussieavond georganiseerd door Unesco in samenwerking met Nuffic, Dagblad Trouw en de Hogeschool Rotterdam.

Het betoog van Schleicher richtte zich met name op de veranderende samenleving, die andere eisen stelt aan het onderwijs. “De moderne wereld beloont je niet zozeer voor de kennis die je hebt, maar wat je ermee doet. Een belangrijk aspect daarvan zijn de sociale vaardigheden, hoe je kunt samenwerken met anderen. Het gaat veel meer om cognitieve en emotionele capaciteiten.”

Juist waar het gaat om wereldburgerschap zijn deze capaciteiten onontbeerlijk, stelt Schleicher. “Lokaal en globaal zijn twee kanten van dezelfde medaille. Het gaat er om dat je verschillende perspectieven leert begrijpen. Dat je iemands anders zijn niet alleen accepteert, maar dat je oprechte interesse hebt voor het andere.”

Volgens Schleicher is juist de school de plek waar die aandacht voor verschillende perspectieven het best kan worden ontwikkeld. “Het is de eerste plek waar kinderen in aanraking komen met diversiteit. Juist daarom zou daar de waarde van diversiteit gewaardeerd moeten worden en zouden gevoeligheid, respect en waardering voor verschillen getraind moeten worden.”

Het dorp in de stad

Gastheer Ron Bormans (Hogeschool Rotterdam) deelt de visie van Schleicher op wereldburgerschap, maar wijst daarbij op de andere zijde van de medaille: het lokale. “Ik denk dat het heel belangrijk is om juist ook dat lokale te koesteren. Om je te mogen thuis voelen. Dat is volgens mij ook het grote vraagstuk: hoe staan we mensen toe hun lokaliteit te hebben en stellen we hen tegelijkertijd in staat die wereld te vergroten?”

Bormans wijst daarbij graag op de metafoor die hij twee jaar geleden al muntte voor de Hogeschool Rotterdam als ‘dorp in de stad’. “Ik heb zelf van vroeger een vrij warme associatie overgehouden aan het begrip dorp. Als een plek van geborgenheid, waar mensen elkaar kennen.”

Volgens de collegevoorzitter is die rol van een school als dorp belangrijk in een enorm diverse stad als Rotterdam. “Ik ben van mening dat we steeds meer in een gesegregeerde samenleving leven. Dat mensen van verschillende achtergronden steeds minder bij elkaar komen. Een uitzondering op die regel zijn wij, het beroepsonderwijs.”

De school als tussenruimte

“Een school is een van de weinige plekken waar je onzin mag verkopen,” stelt Bormans. “Waar je mag zeggen dat twee plus twee vijf is en er sprake is van een Zionistisch complot.” Het is volgens Bormans daarbinnen aan docenten om de juiste weg te wijzen, daarbij wijzend op de onderwijsfilosofie van Hannah Arendt. “Zij ziet de school als tussenruimte op weg naar het publieke domein. Zo zie ik het ook.”

Dat betekent dat scholen veel meer dan nu het geval hun verantwoordelijkheid moeten nemen als het gaat om burgerschap. “We zijn beroepsonderwijs, dus we moeten dergelijke waarden positief verbinden met de beroepen waar we voor opleiden. Dat betekent dat we onze accountants het belang van integriteit in hun werk leren en dat we ICT’ers leren dat er altijd waarden liggen onder de data waar ze mee werken.”

Er ligt macht verscholen in data

“Ik denk dat iedereen zich moet realiseren dat je in Rotterdam geen professie kunt uitoefenen als je geen interculturele vaardigheden bezit,” zegt Bormans. “Je moet de ander willen begrijpen en nieuwsgierig zijn, maar dat betekent niet dat je niet geaard mag zijn in het lokale.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK