Aanpak van nieuwe Erkennen en Waarderen verschilt nogal per universiteit
Uit een analyse van de jaarverslagen van universiteiten blijkt dat de ene universiteit meer dan de andere inzet op het nieuwe Erkennen en Waarderen (E&W). Zo hebben de Erasmus Universiteit en de Universiteit Maastricht al een uitgewerkt plan maar benoemen andere universiteiten zoals de TU Delft, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Amsterdam Erkennen en Waarderen nauwelijks als een belangrijke beleidsinterventie in het afgelopen jaar – wat vanzelfsprekend niet wil zeggen dat er op deze universiteiten helemaal niets gebeurt.
In hun jaarverslagen geven universiteiten met verschillende beweegredenen aan waarom zij een andere manier van Erkennen en Waarderen belangrijk vinden. “Werkdruk, gebrek aan transparantie in het loopbaanbeleid, de kwaliteit van beoordeling en leiderschap vormden aanleiding tot een discussie over Erkennen en Waarderen”, zo zegt de Universiteit Leiden.
Minder nadruk op de H-index
De Vrije Universiteit in Amsterdam zegt meer variëteit in carrièrepaden van wetenschappers te beogen. “De ambities zijn onder meer een grotere diversiteit van carrièrepaden en profielen voor wetenschappelijk personeel te bereiken, door minder expliciete nadruk te leggen op kwantitatieve beoordelingscriteria (zoals de H-index) en meer op kwalitatieve criteria. Andere ambities zijn het meewegen van teamprestaties naast individuele prestaties, het bevorderen van Open Science en meer aandacht voor academisch leiderschap.”
De Universiteit Utrecht heeft het in haar jaarverslag over een gedragsverandering die nodig is om deze verandering te stimuleren. “De wijze waarop academici en universitaire medewerkers worden erkend en gewaardeerd vormt de sleutel voor de gedragsverandering richting open wetenschap die Universiteit Utrecht wil stimuleren.”
De Open Universiteit zegt dat het eigenlijk al sinds haar oprichting in de jaren ’80 van de vorige eeuw wetenschappers op een andere manier erkent en waardeert. “De contouren
hiervoor werden geschetst, passend bij de omvang en identiteit van de Open Universiteit. Zij startte begin jaren tachtig vanuit een behoefte aan onderwijsinnovatie. Dat sterke onderwijsprofiel zit nog steeds in de ‘genen’ van de instelling. Daarom past de nieuwe richting die in het position paper van de VSNU gepresenteerd wordt goed bij de route die de Open Universiteit al lang volgt en wordt onderwijs van oudsher sterk erkend en gewaardeerd.”
Steeds meer mensen voelen zich niet meer thuis
De Radboud Universiteit zegt op haar beurt dat het nieuwe Erkennen en Waarderen nodig is omdat universiteiten met het huidige systeem hun eigen glazen ingooien. “Dit leidt tot perverse prikkels en een hypercompetitief systeem dat mensen overvraagt. De universiteit wordt zo alleen voor een kleine groep onderzoekers nog aantrekkelijk. Steeds meer mensen voelen zich er niet meer thuis. Daardoor verliezen we talent, vooral vrouwen.”
Volgens de Nijmeegse universiteit gaat het ook om existentiële vragen. “Uiteindelijk gaat het om de vraag: wat vindt de Radboud Universiteit belangrijk? Op lange termijn leidt een andere manier van beoordelen hopelijk tot een cultuurverandering. Tot een plek waar de mens meer centraal komt te staan, en waar talenten zich kunnen ontwikkelen zonder overvraagd te worden en meer plezier en rust hebben in hun werk.”
Wij moeten bekend worden om Erkennen en Waarderen
De Universiteit Twente wil het Nieuwe Erkennen en Waarderen vooral ook gebruiken om bekendheid te genereren. “Onze ambitie is om de universiteit te worden die bekend staat om de erkenning en waardering van uiteenlopende vormen van talent en mensen stimuleert deze talenten tot bloei te laten komen.”
De Erasmus Universiteit, die in het jaarverslag het meest uitgebreid stilstaat bij het nieuwe Erkennen en Waarderen, zegt zich vooral aan het nieuwe programma te committeren vanwege de onderlinge concurrentie tussen wetenschappers. “In het huidige systeem wordt er van wetenschappelijk personeel verwacht dat zij goed presteren op heel veel verschillende vlakken, elk individu moet eigenlijk ‘het schaap met de vijf poten’ zijn. Dit leidt tot een sterke onderlinge competitie en een verhoogde werkdruk en uitstroom van talentvol personeel, bijvoorbeeld als het gaat om het innoveren, coördineren en geven van onderwijs of het creëren van maatschappelijke impact, en is op de lange termijn niet houdbaar.”
Volgens de Rotterdamse universiteit is er een “cultuurverandering nodig waarbij wetenschappelijk personeel op een andere wijze wordt erkend en gewaardeerd, die goed verankerd is binnen de organisatie en die een mentaliteitsverandering teweegbrengt.”
Dynamisering van loopbaanpaden
Tot slot de Universiteit Maastricht. Die heeft puntsgewijs vijf korte doelstellingen van het nieuwe Erkennen en Waarderen geformuleerd. “Diversificatie en dynamisering van loopbaanpaden; Het bereiken van balans tussen individu en collectief; Focus op kwaliteit; Het stimuleren van Open Science; En het stimuleren van leiderschap in de academie.”
De universiteiten van Amsterdam, Delft, Groningen en Tilburg besteden in hun jaarverslagen vrijwel geen aandacht aan het nieuwe Erkennen en Waarderen.
Hoewel iedere universiteit een eigen aanpak lijkt te hebben om een nieuw model Erkennen en Waarderen op te tuigen, zijn er ook overeenkomsten. Zo melden vrijwel alle universiteiten een stuurgroep te hebben opgericht of nog te gaan oprichten om het Erkennen en Waarderen-programma handen en voeten te geven binnen de eigen universiteit.
Kijken naar de vacatureteksten
Ook zijn er meer concrete acties in voorbereiding. Zo wil de Universiteit Leiden gaan kijken of de vacatureteksten nog wel toegesneden zijn op het nieuwe HRM-beleid. “Vanuit het in 2020 opgestarte programma Erkennen en Waarderen wordt een vacatureanalyse opgesteld om te komen tot aanbevelingen ten aanzien van de arbeidscommunicatie bij de werving van wetenschappelijk personeel.” In Utrecht is men al aan de slag gegaan met het aanpassen van de functies-model binnen de universiteit. Daarbij is er meer aandacht voor onderwijs, leiderschap, impact en teamwork.
Ook de Vrije Universiteit gaat goed monitoren wat het effect van het nieuwe beleid van Erkennen en Waarderen zal zijn op het aantrekken van nieuw wetenschappelijk talent. Het verbeteren van de carrièremogelijkheden en onderzoeksmogelijkheden is daarbij cruciaal. Tevens wordt onderzocht wat de invloed van het nieuwe Erkennen en Waarderen op het behouden van nieuw talent is.
Wat is het effect op de rankings?
De Vrije Universiteit houdt ook rekening met het gegeven dat het nieuwe Erkennen en Waarderen negatieve gevolgen kan hebben voor de plaats in de internationale rankings. Met een dergelijk nieuw HRM-beleid kan de universiteit mogelijk minder aantrekkelijk worden voor internationaal talent. De Vrije Universiteit accepteert hier een hoog risico, zo staat in de risicoparagraaf van het jaarverslag.
De TU Delft wil vooral in kaart gaan brengen welke activiteiten van de technische universiteit nu nog niet bijdragen aan het nieuwe Erkennen en Waarderen. “TU Delft startte in 2020 de commissie ‘Recognition & Rewards’ onder leiding van Ena Voûte, decaan van Industrieel Ontwerpen, om te onderzoeken welke praktijken en initiatieven bij de TU Delft al bijdragen aan de ambities op het gebied van erkennen en waarderen en welke niet.”
Weer praten over Erkennen en Waarderen na Corona
Veel universiteiten laten echter onduidelijk wat ze in 2021 gaan doen, hoewel de jaarverslagen een verslaglegging zijn over het jaar 2020. Wel kondigt de RUG kort aan dat zij de dialoog zullen voorzetten in de post-corona periode.
De Universiteit Twente wil vooral het onderwijs binnen de universiteit gaan herwaarderen. “De UT wil doorgroeiperspectief bieden aan uitzonderlijk onderwijstalent, bijvoorbeeld door een carrièrepad naar hoogleraarschap met accent op onderwijs. Onderwijzend personeel wordt gedurende de gehele academische loopbaan ondersteund en gestimuleerd op het gebied van innovatie van het onderwijs en docentprofessionalisering. Hiervoor is een cultuurverandering nodig: onderwijs heeft over het algemeen nog niet dezelfde status en waardering als onderzoek.”
De Universiteit Maastricht heeft in 2020 een reservering gemaakt in de begroting van 450.000 euro om het Erkennen en Waarderen binnen de universiteit te concretiseren met een programmaplan. De Limburgse universiteit heeft vier commissies ingesteld; elke commissie spant zich in om een van de beleidsdoelen te realiseren rondom het nieuwe E&W. Daarbij gaat het om onderwijs, onderzoek, impact en leiderschap.
Een institutionele discussie
Overkoepelend aan de commissies fungeert het College van Decanen als institutionele commissie die de regie, samenhang en voortgang op het traject bewaakt. Dit project zal de basis vormen voor veranderingen komend jaar in de HR-instrumenten, zo schrijft de Universiteit Maastricht.
Ook zijn diverse faculteiten van de Universiteit Maastricht al gestart met het experimenten met een nieuwe aanpak voor het Erkennen en Waarderen van de wetenschappelijke staf. Om de cultuurverandering verder vorm te geven en de discussie hierover te stimuleren is tevens een overkoepelende UM-visie opgesteld. “Met deze visie en de vier narratieven zullen facultaire discussiebijeenkomst plaatsvinden in 2021, om nog breder ideeën en input op te halen in onze gemeenschap.”
Binnen de EUR is er voldoende draagvlak
Het meest uitgebreide en uitgewerkte plan komt van de Erasmus Universiteit Rotterdam. In mei 2020 is daar een projectteam gevormd dat op basis van een plan van aanpak in 2020 de eerste stappen naar een cultuurverandering rondom Erkennen en Waarderen zette. “Na een consultatieronde bij alle faculteiten bleek dat er binnen de EUR ruim voldoende draagvlak is voor een nieuw systeem voor het erkennen en waarderen van wetenschappelijk personeel.”
Dit draagvlak vormde een goede basis voor de vervolgstap, namelijk het vormen van een EUR-raamwerk op Erkennen en Waarderen. Om dit raamwerk te ontwikkelen zijn een commissie en een werkgroep samengesteld met daarin ambassadeurs uit alle faculteiten.De Erasmus Universiteit wil dit proces met voldoende aandacht en tijd zo goed mogelijk uitvoeren. “Er is bewust voor gekozen om voldoende tijd te nemen om door middel van een bottom-up benadering tot een EUR-raamwerk te komen. Daarbij hebben we gezocht naar de juiste balans tussen ‘one-size fits all’ en een raamwerk waarin te veel bewegingsvrijheid is.”
Alleen dan lukt het
Het EUR-raamwerk is namelijk het vertrekpunt voor verdere implementatie van ‘Erkennen & Waarderen’ binnen de instelling, faculteiten en diensten. “Het is heel belangrijk dat we goed met elkaar bepalen welke koers we willen varen. Alleen dan lukt het om ‘Erkennen & Waarderen’ succesvol en duurzaam te implementeren in de komende jaren.”
Daarnaast wil de universiteit in de Maasstad evenementen organiseren om Erkennen en Waarderen binnen de universiteit te bediscussiëren. Ook wil ze een portfolio-benadering ontwikkelen waarbij wetenschappelijk personeel niet alleen op basis van kwantitatieve indicatoren wordt geëvalueerd, maar waarbij ook narratieve en kwalitatieve indicatoren wordt geïntegreerd.
Concluderend kan gesteld worden dat alle universiteiten in hun jaarverslag stilstaan bij het nieuwe Erkennen en Waarderen, maar dat de aanpak en de uitwerking van het nieuwe programma nogal uiteenlopen. Zo zijn er universiteiten die er nauwelijks aandacht aan besteden. Ook zijn er universiteiten die al een heel eind op slag zijn, zoals de Universiteit Maastricht, de Erasmus Universiteit, de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit.
