VVD wil openbaar register om buitenlandse invloed op wetenschap zichtbaar te maken
tel dat een vak binnen een academische opleiding wordt gegeven vanuit een onderzoekscentrum dat door een ander land wordt gefinancierd. Moet een student daarvan op de hoogte worden gesteld? Ja, vindt de VVD-fractie. Dat blijkt uit Kamervragen van Hatte van der Woude en Ruben Brekelmans aan de minister Dijkgraaf van OCW en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken. De vragen volgen op de reportage over de Chinese financiering van een onderzoekscentrum naar mensenrechten van de Vrije Universiteit. Ook Lisa Westerveld en Corine Ellemeet (beiden GroenLinks) stellen vragen aan deze ministers.
Plicht om academische onafhankelijkheid te borgen
“Een onderzoekscentrum van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam doet onderzoek naar mensenrechten met behulp van geld van een Chinese universiteit”, schreef de NOS onlangs. Dat is volgens de VVD en GroenLinks niet alleen ongepast omdat de houding van de Chinese overheid jegens een deel van de eigen bevolking wordt veroordeeld door Nederland, het vormt ook een aantasting van de academische vrijheid in Nederland. “Deelt u de mening dat met de financiering de academische onafhankelijkheid in het geding is en dat dit hiermee haaks staat op de wettelijke plicht van universiteiten om de academische vrijheid te borgen? “, vragen Westerveld en Ellemeet daarom.
Hoewel in het nog vers geurende regeerakkoord vooral wordt gesproken over ongewenste beìnvloeding door organisaties, biedt het wellicht een prelude op de antwoorden van de ministers. “Er komt een expliciet verbod op (mede)financiering van onderwijs vanuit organisaties die onze democratische rechtsstaat ondermijnen”, is daarin te lezen. Ook onder het kopje ‘integratie en inburgering’ wordt daadkracht ten aanzien van buitenlandse financiering beloofd. “Ongewenste buitenlandse beïnvloeding en financiering worden aangepakt. We nemen maatregelen om ongewenste beïnvloeding zoveel mogelijk tegen te gaan”, aldus de coalitiepartijen, waaronder de VVD van Van der Woude en Brekelmans.
Er wordt al langer gewaarschuwd voor China
De VVD’ers laten daarnaast niet onbenoemd dat China één van de landen is waarvoor werd gewaarschuwd in het ‘Dreigingsbeeld statelijke actoren’, een gezamenlijke uitgave van de AIVD, de MIVD en de NCTV. Naast landen als Rusland en Iran werd China daarin genoemd als een buitenlandse mogendheid die actief beleid voert op het stelen van hoogwaardige kennis bij Nederlandse onderzoeks- en kennisinstellingen. Chinese beleidsplannen worden minutieus vertaald in structurele spionagecampagnes, die gericht zijn op het verkrijgen van hoogwaardige kennis en technologie. Dergelijke kennis wordt vervolgens door China gebruikt voor economische, politieke of militaire doeleinden, bleek uit dat rapport.
Daarin werd ook gewaarschuwd voor de kwetsbaarheid van het open karakter van de Nederlandse wetenschap. Veel spionage of kennisverwerving door landen als China vindt namelijk niet illegaal maar binnen samenwerkingsverbanden plaats. “Kunt u met universiteiten in gesprek gaan om erachter te komen of er nog meer onderzoekscentra bestaan die geheel of voor de meerderheid van hun inkomsten afhankelijk zijn van één van de landen die in het Dreigingsbeeld Statelijke Actoren worden genoemd? Kunt u deze bevindingen met de Kamer delen?”, vragen de VVD’ers daarom.
Richtlijnen voor buitenlandse financiering
Ook Westerveld en Ellemeet van GroenLinks willen van minister Dijkgraaf weten of er andere onderzoekscentra of samenwerkingsverbanden bij Nederlandse hoger onderwijsinstellingen zijn die financiering uit China of andere onvrije landen ontvangen. Zij vragen de minister voorts of hij van plan is richtlijnen op te stellen voor dergelijke vormen van financiering.
Daarnaast wijzen de Kamerleden erop dat de VU niet de eerste Nederlandse hoger onderwijsinstelling is die in opspraak komt vanwege een samenwerking met of financiering vanuit China; zo kregen de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en de TU Delft eerder kritiek te verduren vanwege samenwerkingen met China. Westerveld en Ellemeet willen weten welke stappen zijn ondernomen na het nieuws over de RUG. Mocht het ministerie van OCW daarin nog geen aanleiding hebben gevonden voor een breder gesprek binnen het hoger onderwijs, dan vragen de GroenLinks-Kamerleden of dit nieuws dan wel die aanleiding geeft.
In hoeverre komt dit door de ontoereikendheid van de bekostiging?
In november vorig jaar diende VVD’er Brekelmans een motie in waarin hij opriep om, naar Australisch voorbeeld, een register voor agents of foreign influence te hanteren. In Australië dient dat register om eventuele invloeden van buitenlandse actoren op het Australische beleid en bestuur inzichtelijk te maken voor het publiek. Als een organisatie financiering ontvangt van bijvoorbeeld een buitenlandse mogendheid, is men verplicht dit in het genoemde register te melden. Het vorige kabinet heeft reeds toegezegd om Australië te vragen naar de ervaringen met dit register. De VVD’ers betogen nu bij de nieuwe ministers dat de casus met de VU de noodzaak voor zo’n openbaar register aantoont.
Naast toezicht op deze vormen van buitenlandse financiering en eventuele beïnvloeding stellen de GroenLinks-leden de grote vraag naar een andere mogelijke toedracht van dit soort omstandigheden. “In hoeverre denkt u dat de ontoereikendheid van de bekostiging van het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek ertoe heeft geleid dat onderwijsinstellingen zich genoodzaakt voelen elders financiering te regelen?”, zo vragen zij de minister.
Stel dat een vak binnen een academische opleiding wordt gegeven vanuit een onderzoekscentrum dat door een ander land wordt gefinancierd. Moet een student daarvan op de hoogte worden gesteld? Ja, vindt de VVD-fractie. Dat blijkt uit Kamervragen van Hatte van der Woude en Ruben Brekelmans aan de minister Dijkgraaf van OCW en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken. De vragen volgen op de reportage over de Chinese financiering van een onderzoekscentrum naar mensenrechten van de Vrije Universiteit. Ook Lisa Westerveld en Corine Ellemeet (beiden GroenLinks) stellen vragen aan deze ministers.
