De Senaat wil meer geld voor leenstelselcompensatie
Gisteren vonden de Algemene Politieke beschouwingen in de Eerste Kamer plaats. Het vierde kabinet Rutte moest zich daar stevig verantwoorden voor de ingrepen in de studiefinanciering, of eigenlijk het gebrek daaraan. De Eerste Kamer wil op voorstel van PvdA-senator Mei Li Vos dat de regering binnen drie maanden een alternatief presenteert voor de compensatie voor het leenstelsel, en daar moet ook extra geld bij. Rutte ziet dat niet zitten, zo vertelde hij, maar hij kreeg desalniettemin een motie om de oren waarin een Kamermeerderheid de regering verzocht om met een alternatief te komen.
Geen troostprijs van duizend euro
Mei Li Vos van de Partij van de Arbeid leidde het verzet in de Senaat tegen de huidige compensatie van 1 miljard euro – hoewel zij in haar inbreng ook het boetekleed aantrok. “Ik wil aandacht vragen voor de pechgeneratie studenten die buiten hun schuld zijn opgezadeld met een enorme studieschuld. Is de minister-president bereid om een deugdelijke compensatie voor deze getroffen groep toe te zeggen? En dan bedoel ik niet een troostprijs van 1.000 euro maar echt een reële compensatie.”
Het was volgens Vos een vergissing van de PvdA om destijds in te stemmen met het leenstelsel en dat moet nu worden goedgemaakt. Toen het leenstelsel onder Rutte II werd ingevoerd, was Vos Tweede Kamerlid voor de PvdA. “Hier zijn ook door mijn partij fouten gemaakt. Daar zijn we ons zeer van bewust. Maar hoe voorkomen we een financiële en daarmee ook een maatschappelijke achterstand bij deze leenstelselgeneratie, vergeleken met de generaties voor en na hen? Die duizend moeten we niet zien als compensatie, hoorde ik van de regering. Wat gaan we dan doen? Gaan we ze misschien wat langer onderwijs in het volwassen leven gunnen, bijvoorbeeld met wat ruimere studievouchers?”
Leenstelselmalaise van dit kabinet
Ook andere partijen sloten zich aan bij het bezwaar van de PvdA dat de compensatie te laag is. Daaronder bevonden zich partijen die het kabinet hard nodig heeft om een meerderheid te krijgen voor toekomstige maatregelen,zoals de SGP, JA21, Fractie Otten, GroenLinks en de Partij voor de Dieren. Zo sprak Annabel Nanninga van JA21 over de leenstelmalaise. De Partij voor de Dieren wil overigens dat studenten geheel gecompenseerd worden voor het misgelopen bedrag van de basisbeurs.
De minister-president gaf tijdens het debat toe dat het politiek netelige kwestie is maar dat hij niet van plan is om studenten volledig te compenseren voor het leenstelsel. “Wat niet gaat gebeuren, vrees ik, omdat het veel te veel geld kost, daar moet ik gewoon heel eerlijk over zijn, is dat we iedereen gaan compenseren. Dat zou namelijk echt miljarden en miljarden kosten.”
Vanuit partijpolitieke rationaliteit verdedigbaar
Meer principieel vindt de premier dat het nu eenmaal bij politieke besluitvorming hoort dat er soms maatregelen worden genomen die niet positief uitpakken. “Ik vind het eerlijk gezegd, ook vanuit de partijpolitieke rationaliteit, echt verdedigbaar dat je zegt: ‘luister, de politiek neemt besluiten; wij hebben dat met z’n allen, met brede steun, gedaan en dat leenstelsel zo ingericht. We gaan nu weer naar een andere vorm van studiefinanciering en dat heeft dan weer effect voor de groepen die eraan komen.’ Uiteraard hebben de groepen die onder het leenstelsel vallen, daarmee te maken.”
Mei Li Vos probeerde de Rutte toch nog op andere gedachten te brengen. Volgens de PvdA heeft de regering bij de invoering van het leenstelsel beloftes aan studenten gedaan die niet zijn nagekomen. “Volgens mij wordt hier breed gedeeld dat de duizend euro compensatie studenten echt op het verkeerde been heeft gezet of eigenlijk heeft teleurgesteld, want er is veel meer aan de hand dan alleen maar het geld.”
De belofte is niet waargemaakt
Vervolgens somde de PvdA op met welke tien plagen uit Egypte studenten allemaal geconfronteerd zijn nadat het leenstelsel is ingevoerd. “Er zijn veel studenten met ouders met een laag of middeninkomen die heel veel hebben bijgewerkt, bij hebben moeten lenen, minder hebben kunnen doen naast hun studie en zich minder hebben kunnen ontplooien. De belofte van beter onderwijs en meer docenten is niet waargemaakt.”
Kortom, de Pvda vindt dat de duizend euro veel te weinig is. “Daarbovenop is er nog die twee jaar digitaal onderwijs. Als ik de studietijd van deze generatie vergelijk met mijn eigen studietijd en waarschijnlijk de studietijd die ook de minister-president heeft gehad, dan is het heel erg karig geweest. Ik snap dat je dat niet alleen maar oplost met geld, maar het gaat om veel meer dan alleen maar hypotheekschuld en die duizend euro.”
Het onderwijs is in Leiden nu zoveel beter
De premier – van de partij die als enige het leenstelsel niet wilde afschaffen – vindt dat het leenstelsel ook veel positiefs heeft gebracht. “Zoals we allemaal weten, is de invoering van het leenstelsel niet gepaard gegaan met een bezuiniging. Als ik iemand die nu geschiedenis studeert in Leiden vergelijk met wat ik deed in 1984, dan is het nu echt zo vreselijk veel beter. Die krijgt zoveel meer colleges en zoveel meer aandacht dan ik kreeg. Ik heb het allemaal overleefd. Dat was ook precies het doel, dat er vooral extra geïnvesteerd zou worden in de alfa- en gammastudies.”
Het waarheidsgehalte van die laatste uitspraak is echter laag; het vorige kabinet onder Rutte heeft immers geld herverdeeld van de alfa- en gammastudies naar bèta- en techniekstudies.
De premier zei de Eerste Kamer toe dat Robbert Dijkgraaf nu al in gesprek is met de koepels en de studentenbonden om met een zo goed mogelijk plan te komen voor compensatie. Maar wel binnen de bestaande financiële kaders van 1 miljard, benadrukte hij.
Binnen drie maanden een alternatief
Aan het slot van het debat bleek Mei Li Vos hiermee geen genoegen te nemen. Ze diende met steun van een meerderheid van de Eerste Kamer een motie in waarin gesteld wordt dat duizend euro compensatie geen recht doet aan de nadelen van het leenstelsel. De regering wordt in die motie verzocht om binnen drie maanden met alternatieven te komen.
De premier bleek op onderdelen in te kunnen stemmen met die motie zolang die niet gelezen wordt als een eis voor een verhoging van het compensatiebedrag. “Ik heb echt een probleem met “constaterende dat duizend euro compensatie geen recht doet”, zei hij daarom. “Als dit er zo in blijft staan, moet ik de motie ontraden.”
Als reactie op deze appreciatie van de regering benadrukte Vos dat het volgens de indieners wel degelijk kan zijn dat het bedrag voor compensatie omhoog moet. “Mocht de minister van Onderwijs met de studentenorganisaties tot een passend aanbod komen dat meer kost, dan wil ik wel dat daar ruimte voor is. Ik ga de motie niet aanpassen. U heeft die ontraden, dan weet u ook wat deze Kamer daarvan vindt.”
