Dalende aanmeldcijfers nog geen alarmbel voor Dijkgraaf
In het regeerakkoord is afgesproken dat er in september 2023 een nieuwe basisbeurs wordt ingevoerd. De Vereniging Hogescholen heeft er al meerdere malen op gehamerd dat de inschrijvingen voor het nieuwe studiejaar achterblijven; studenten stellen het studeren liever een jaar uit, om zo in 2023 in aanmerking te komen voor de nieuwe basisbeurs.
Momenteel zouden zich bij de hbo-studies in de gezondheidszorg vijf procent minder studenten hebben aangemeld. Bij de lerarenopleidingen ligt hun aantal zelfs tien procent lager dan vorig jaar. Voor Peter Kwint van de SP was dit aanleiding om de minister in het wekelijkse Vragenuur naar de Tweede Kamer te roepen om hem hierover aan de tand te voelen.
Het leenstelsel heeft niet gedaan wat het beloofde
Kwint is altijd tegen het leenstelsel geweest en was daarom blij dat het werd afgeschaft. “Het heeft niets gedaan van wat het beloofde: namelijk een forse verbetering van de kwaliteit van ons hoger onderwijs”, zei hij daarover.
Een nieuwe basisbeurs gaat echter niet komend collegejaar in maar pas volgend jaar. Opleidingen zien nu wat de gevolgen zijn van dat gat van een jaar, zo waarschuwde Kwint. “Zo zijn er tien procent minder aanmeldingen voor onze lerarenopleidingen en vijf procent minder aanmeldingen voor onze zorgopleidingen. Het is ook niet dat we daar al genoeg mensen hebben.”
Je mag leven in de hoop dat er een beter systeem komt
“Snapt de minister dat scholieren massaal een tussenjaar lijken te nemen?”, zo vroeg Peter Kwint. “Ik begrijp dat wel. Je mag leven in de hoop dat er een beter systeem komt. Je weet ook dat de compensatie niet veel gaat voorstellen en je weet dus ook dat er zeer waarschijnlijk goedkoper uit bent als je eerst een jaar iets anders gaat doen”, rekende hij de minister voor.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Daarmee creëert het kabinet misschien onbedoeld een gigantisch probleem, zo voorspelt de SP. “Straks is het lerarentekort over vier jaar veel groter omdat studenten nu niet aan die opleidingen beginnen. En wat doet het met de instellingen als er opeens duizenden studenten minder zijn die er het jaar daarna alsnog bijkomen? Dat wordt chaos en ontslag van staf, en lege of overvolle collegezalen.”
Cijfers over aanmeldingen beïnvloed
De vraag van de SP aan de minister was dan ook simpel: “Bent u bereid om studenten volledig te compenseren voor het schuldenstelsel en wilt u regelen dat scholieren die volgend jaar gaan studeren onder de nieuwe regeling vallen?”
In zijn antwoorden kwam minister Dijkgraaf met een andere analyse. Allereerst nuanceerde hij de cijfers van Maurice Limmen, de voorzitter van de Vereniging Hogescholen. “Gemiddeld is het een voorlopige daling van 3,7 procent. De stand van het aantal aanmeldingen in maart zegt niet zoveel.” Dijkgraaf kwam met voorbeelden uit afgelopen jaren waarin het aantal vooraanmeldingen in maart geen goede voorspeller bleek te zijn van het uiteindelijke aantal aanmeldingen. “Pas in mei hebben we een iets beter beeld; in oktober zien we hoeveel mensen er zijn ingestroomd, en de definitieve cijfers zien we pas in februari.”
Dijkgraaf zei verder dat de aanmeldcijfers op alle mogelijke manieren beïnvloed worden – bijvoorbeeld door de staat van de arbeidsmarkt, die nu heel gunstig is, waardoor mbo’ers afzien van een hbo-studie. “Al deze factoren spelen een rol en ik vind het bijna onmogelijk om daar oorzaak en gevolg in te zien. Ik zie op dit moment geen reden tot zorg, maar ik ga de aantallen wel met grote aandacht volgen.”
Over de herinvoering van de basisbeurs meldde de minister dat hij deze week een brief in het kabinet bespreekt met de nieuwe plannen voor een basisbeurs. Daarover wil hij in april het debat voeren met de Kamer.
Regeren is vooruitzien
Kwint was niet tevreden met dit antwoord. “De minister zegt dat hij in oktober pas weet wat de inschrijfcijfers zijn. In oktober kun je er niets meer aan doen, terwijl we zo hard mensen in de zorg en het onderwijs nodig hebben. Ik vind het toch een beetje ironisch dat ik als SP’er een D66-minister moet uitleggen dat regeren vooruitzien is. Je moet nu iets doen om te voorkomen dat mensen onnodig niet gaan studeren.”
In zijn antwoord kwam Dijkgraaf niet verder dan een herhaling van zichzelf. “Ik volg deze aantallen met aandacht, maar lessen uit het verleden laten nu eenmaal zien dat de uitkomsten heel erg kunnen verschillen. Ik zie graag liever meer cijfers.” Peter Kwint bleef met veel ongeloof achter. “Het is toch niet zo gek dat er een verband gesuggereerd wordt door de Vereniging Hogescholen, de LSvB en door mijzelf eigenlijk ook. Dat wanneer studenten niet weten hoeveel ze volgend jaar moeten betalen, maar weten dat het een jaar daarna goedkoper is, de kans wel heel groot wordt dat ze zeggen: ‘ik ga een jaartje iets anders leuks doen.’ Daar kunt u nog wat aan doen, in oktober niet meer.”
Daar ligt een belangrijk knelpunt
Bij meer Kamerleden leefden zorgen op dit punt, ook bij Roelof Bisschop van de SGP. “Als je je oor te luister legt in de hbo-sector, dan hoor je dat de aanmeldingen gedaan worden om zeker te zijn van een plek. Als er onduidelijkheid blijft over de studiefinanciering, dan is het maar de vraag of ze die opleiding ook gaan volgen. Daar ligt een belangrijk knelpunt. Is de minister bereid om aan de aankomende studenten te garanderen dat zij met terugwerkende kracht gaan profiteren van de studiefinanciering nieuwe stijl?”
Als misschien onterecht het idee bestaat dat ze heel hun studie geen recht hebben op studiefinanciering, moet het kabinet snel duidelijkheid geven om te voorkomen dat studenten komend jaar nog niet gaan studeren, vond Gert-Jan Segers van coalitiepartij de ChristenUnie.
Aanmeldingen maar niet studeren
“Ik verbaas mij erover dat bij deze minister nog niet de alarmbellen afgaan. De aanmeldingen zijn nu al veel minder”, zo waarschuwde ook Habtamu de Hoop van de PvdA. “En studenten zijn gewoon ontzettend rationeel. Het is heel logisch om pas volgend jaar te gaan studeren. De studenten die zich ingeschreven hebben gaan natuurlijk ook wachten tot september, als er meer duidelijkheid is; ze kunnen ook dan nog beslissen om niet te gaan studeren.”
In antwoord op de vragen van de verschillende Kamerleden herhaalde Dijkgraaf de cijfers uit eerdere jaren. “Er geen bij mij nog geen alarmbellen af. Ik snap de zorgen en ik snap ook de argumentatie, maar ik durf nu dat oorzakelijke verband nog niet te leggen.”
