Studentevaluaties: verbannen of goed benutten?
Studentenenquêtes moeten per direct in de ban. “Vrouwen en gemarginaliseerde groepen krijgen vaker haatdragende en beledigende opmerkingen bij studentenenquêtes, blijkt uit onderzoek. Daarnaast scoren vrouwen gemiddeld lager op studentenenquêtes dan mannen, wat negatieve gevolgen heeft voor hun carrières”, herhaalt ScienceGuide de conclusie van recent onderzoek van Troy Heffernan (2022), een Australische onderzoeker.
Uit zijn onderzoek blijkt dat studentevaluaties van cursussen en docenten in sterke mate beïnvloed worden door allerlei aspecten die niet gerelateerd zijn aan de kwaliteit van onderwijs of de effectiviteit van het onderwijzen van docenten. Heffernan (2022) concludeert dat er voldoende evidentie is die pleit tegen het verzamelen van studentevaluaties. Dit roept vragen op. Zijn student-evaluaties inderdaad niet waardevol als bron van informatie over de kwaliteit van onderwijs en de docenten? Moeten we ze in de ban doen, of is het wel mogelijk om studentevaluaties op een verantwoorde wijze in te zetten in het onderwijs?
Wij zijn ervan overtuigd dat studentevaluaties, mits goed toegepast, wel degelijk een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van onderwijs.
Effectieve feedback
Studentevaluaties worden in het hoger onderwijs sinds vele jaren gebruikt en op verschillende manieren ingezet. Zo worden ze gebruikt om informatie te verzamelen over de kwaliteit van cursussen en de kwaliteit van docenten. Daarmee wil men inzicht krijgen in aspecten van het onderwijs die verbetering behoeven, maar de evaluaties worden ook gebruikt voor de beoordeling van cursussen en docenten. Daarnaast gebruiken studenten de evaluaties om cursussen te selecteren.
Studentevaluaties zijn al vele jaren onderwerp van onderzoek. Daaruit blijkt dat studentevaluaties van de effectiviteit van het onderwijs betrouwbaar en valide zijn (Marsh, 2007; Benton & Cashin, 2014). Ook naar mogelijke bias is veel onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat er bepaalde variabelen meespelen die weinig van invloed zijn op de uitkomsten, aldus Benton & Cashin, 2014 – zoals de leeftijd van de docent, de ervaring van de docent of de persoonlijke kenmerken van de docent.
Verder is er wijdverspreide consensus dat studentevaluaties multidimensionaal zijn, wat wil zeggen dat ze verschillende aspecten van onderwijs meten. In het algemeen zijn de onderzoekers het erover eens dat studentevaluaties betrouwbaar, valide en relatief vrij zijn van bias. Bovendien vormen ze een bruikbare bron van informatie over de kwaliteit van cursussen en docenten (Marsh 2007; Benton & Cashin, 2014).
Beledigende opmerkingen horen niet thuis in studentevaluaties
Troy Heffernan (2022) concludeert daarentegen dat studentevaluaties van cursussen en docenten sterk beïnvloed worden door allerlei aspecten die niet gerelateerd zijn aan de kwaliteit van cursussen of docenten, zoals het gender van docenten. Ook blijkt uit dit onderzoek van Heffernan dat commentaren bij studentevaluaties soms beledigende opmerkingen bevatten en dat dit vaker voorkomt bij docenten uit gemarginaliseerde groepen. Dit zorgt voor angst en stress bij de getroffen docenten.
Als argument tegen het gebruik van studentevaluaties kan worden aangehaald dat ze schadelijk zijn voor het bevorderen van een inclusieve werkomgeving. Studentevaluaties worden immers gebruikt voor HRM-gerelateerde beslissingen zoals het aanstellen, bevorderen of ontslaan van medewerkers, terwijl de evaluaties van specifieke groepen juist getekend worden door negatieve bias, aldus Heffernan. Uiteraard vinden ook wij het maken van beledigende opmerkingen in evaluaties door studenten schokkend en onwenselijk. Wij zijn er voorstander van om beledigende feedback te verwijderen alvorens die gedeeld wordt met docenten en het management. Ook kunnen we studenten aanleren hoe ze goede feedback kunnen geven en hen beter informeren over de wijze waarop de feedback teruggekoppeld wordt aan docenten. Bias hoort eveneens gereduceerd te worden.
Gezien de betrouwbaarheid, validiteit en relatief beperkte invloed van bias gaat het ons echter te ver om dit nuttige instrument onbruikbaar te verklaren. Wij vragen ons liever af hoe we studentevaluaties op een verantwoorde wijze kunnen gebruiken en hoe we de bias onder studenten kunnen beperken.
Voorwaarden voor het gebruik van studentevaluaties
Voor een goed gebruik van studentevaluaties gelden een aantal voorwaarden. Ten eerste dient men gebruik te maken van betrouwbare en gevalideerde instrumenten. Niet alle instrumenten zijn goed geconstrueerd, betrouwbaar of valide, en niet alle instrumenten worden op de juiste wijze gebruikt. Om een goed beeld van een cursus of een docent te krijgen heeft men bijvoorbeeld voldoende oordelen nodig.
Ten tweede mogen studentevaluaties niet als enige bron van data gebruikt worden. Om alle aspecten van de kwaliteit van een cursus of een docent te kunnen beoordelen, dient men verschillende bronnen van informatie te combineren (Benton & Cashin, 2014). Kwaliteit van onderwijs is immers multidimensionaal. Om een goed beeld te krijgen van de kwaliteit van een cursus of de kwaliteit van een docent worden daarom bij voorkeur meerdere informatiebronnen geraadpleegd. Denk bijvoorbeeld aan de oordelen van collega-docenten of alumni.
De derde voorwaarde is dat studentevaluaties vooral gebruikt dienen te worden om de dialoog over de kwaliteit van het onderwijs op gang te brengen. Een dialoog waarin docenten, studenten en onderwijsonderzoekers bespreken hoe evaluaties van studenten benut kunnen worden om het onderwijs te verbeteren, hoe men met elkaar in een open en constructieve sfeer kan praten over het verbeteren van onderwijs, wat de docent kan leren van de student en omgekeerd als het gaat om kwaliteit van onderwijs. En vooral, hoe kunnen docenten en studenten als partners samen onderwijs evalueren, vormgeven en continu verbeteren? Hoe kunnen studenten, docenten en onderzoekers samen bijdragen aan een cultuur van kwaliteitsverbetering?
Studentevaluaties hoeven niet in de ban
Het is belangrijk om aandacht te besteden aan het creëren van wederzijdse betrokkenheid en eigenaarschap als het gaat om de kwaliteit van onderwijs. Daarnaast moeten zowel studenten als docenten worden betrokken bij besluiten daaromtrent (Bendermacher et al, 2017). Professionalisering van docenten en het bevorderen van leergemeenschappen waarin studenten en docenten van en met elkaar leren over het optimaliseren van onderwijs zijn cruciaal.
Kortom, studentevaluaties hoeven, wat ons betreft, niet in de ban. Wel moeten ze op een correcte manier worden gebruikt en ingezet. In dat geval kunnen ze een waardevolle informatiebron over de kwaliteit van onderwijs zijn. We benadrukken echter nogmaals dat er meerdere bronnen nodig zijn om een goed beeld te krijgen van de kwaliteit van een cursus of een docent. Studentevaluaties zouden met name ingezet moeten worden om de dialoog tussen studenten en docenten op gang te brengen.
Bronnen
- Bendermacher, G. W. G., Wolfhagen, I. H. A. P., & Dolmans, D. H. J. M. (2017). Unravelling quality culture in higher education: a realist review. Higher education, 73(1), 39-60.
- Benton, S. L., & Cashin, W. E. (2014). Student ratings of instruction in college and university courses. In Higher education: Handbook of theory and research (pp. 279-326). Springer, Dordrecht.
- Heffernan, T. (2022). Sexism, racism, prejudice, and bias: a literature review and synthesis of research surrounding student evaluations of courses and teaching. Assessment & Evaluation in Higher Education, 47(1), 144-154.
- Marsh, H. W. (2007). Students’ evaluations of university teaching: Dimensionality, reliability, validity, potential biases and usefulness. In The scholarship of teaching and learning in higher education: An evidence-based perspective (pp. 319-383). Springer, Dordrecht.
