Nog veel meer mogelijk met studiedata als privacy in orde is
Studiedata: in stilte alles verzamelen wat los en vast zit of voorzichtig en transparant te werk gaan? Bij de lancering van het ‘Referentiekader privacy en ethiek voor studiedata’ in de hal van de Haagse campus van de Universiteit Leiden pleiten deskundigen en bestuurders uitdrukkelijk voor het laatste. Het referentiekader is de vrucht van zo’n anderhalf jaar werk door data- en privacy-deskundigen van hogescholen en universiteiten, uitgevoerd onder de vlag van het Versnellingsplan.
In hoeverre is het verzamelen van studiedata wenselijk?
Ook het onderwijs doet mee aan de maatschappijbrede beweging van steeds verdergaande dataverzameling, werd tijdens de lancering in een filmpje uitgelegd. Aan de hand van deze ‘studiedata’ kan het onderwijs efficiënter worden gemaakt of kan beter worden ingespeeld op de behoeften van studenten. Het is echter de vraag in hoeverre die dataverzameling is toegestaan en in hoeverre dit verzamelen wenselijk is. Door een team van deskundigen van hogescholen en universiteiten is daarom een kader voor de bescherming van de privacy van docenten en studenten ontwikkeld.
De legitimiteit van het verzamelen van studiedata hangt af van het doel, de juridische grondslag en de zorgvuldigheid. Zo is het niet de bedoeling ondoelmatig studiedata te verzamelen, ook niet vanuit de overweging ‘dan hebben we die data alvast’. Daarnaast hebben instellingen de plicht duidelijk te laten zien hoe ze voorzichtig met data omgaan. Om ook de morele kant van deze problematiek in acht te nemen is het van belang om transparant te zijn over de dataverzameling en deze altijd gepaard te laten gaan met een menselijke toets, wordt bij de presentatie uitgelegd.
Dit is een belofte van de sector
Bram Enning, beleidsadviseur bij de Hogeschool Leiden en aanvoerder van de zone ‘studiedata’ van het Versnellingsplan, vertelde over de totstandkoming van het kader. “In de beginfase van het Versnellingsplan zijn we op reis geweest naar Engeland, waar we allerlei mooie voorbeelden hebben gezien van benutting van studiedata. Tegelijkertijd waren instellingen bezig met het implementeren van de AVG, wat de vraag opwierp in hoeverre de verzameling van studiedata wettelijk geoorloofd en überhaupt gewenst was. Daarom hebben we besloten dit kader te maken om daarbinnen zorgvuldige stappen vooruit te kunnen zetten in het gebruik van studiedata.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De inhoud bestaat grofweg uit een aantal ethische en juridische uitgangspunten voor de inzet van studiedata, legde Enning uit. “Simpel gezegd moet je jezelf afvragen of het verzamelen van bepaalde data binnen de AVG valt en daarom mag, of het niet in strijd is met bepaalde waarden die het hoger onderwijs belangrijk vindt, en of we die data op een betrouwbare en valide manier kunnen verzamelen en inzetten.” In de praktijk betekent het dat een instelling voortdurend moet laten zien wat men doet, welke afwegingen men heeft gemaakt en waarom men denkt dat het kan.
“Je hebt als instelling al de plicht om te melden dat je bepaalde gegevens gebruikt,” benadrukte Enning, “maar dat kun je op veel verschillende manieren doen. Je kunt een student bepaalde voorwaarden laten ‘wegklikken’, maar je kunt ook beter je best doen om studenten te laten zien wat je doet en waarom je dat doet.”
Voor Enning is het Referentiekader de belofte van de sector dat men zorgvuldig met data zal omgaan. “Daarop mag men ons aanspreken,”
We kunnen nog veel meer doen met studiedata
Het Referentiekader werd door Anka Mulder (bestuursvoorzitter Hogeschool Saxion) en Arthur Mol (rector magnificus WUR) namens de hogescholen en universiteiten aangeboden aan koepelvoorzitters Pieter Duisenberg (UNL) en Maurice Limmen (VH). Anka Mulder prees daarbij de gezamenlijke inspanningen en de betrokkenheid van de studentenbonden bij de totstandkoming van het kader. Ook Arthur Mol benadrukte het belang van het document.
“In een vorig leven was ik zowel hoogleraar in Wageningen als bij de Tsinghua University in China”, vertelde hij. “In 2014 lieten ze me daar zien hoe ze met een druk op een knop allerlei studiedata tevoorschijn toverden en daartussen verbanden konden leggen – zelfs op microniveau, per college van een docent. Ik werd daar razend enthousiast van, totdat ik ging nadenken. Het is natuurlijk wel China; wat doen ze precies met die data? Dat heeft ervoor gezorgd dat ik ervan overtuigd ben dat we nog veel meer kunnen doen met studiedata, maar we moeten wel zorgvuldig met die data omgaan. Daar zit de essentie.”
Chinese inzichten in Groningen
Niet alleen in China, ook in Groningen kan men zulke ervaringen opdoen, vertelde Pieter Duisenberg nadat hij het Referentiekader in ontvangst nam. “Een half jaar geleden was ik bij de Rijksuniversiteit Groningen en ontdekte ik wat er mogelijk is met learning analytics. Wat Arthur Mol had in China, had ik bij de RUG; de RUG was toen veel met China bezig, misschien daarom. Ik was heel positief verrast door de mogelijkheden. Door de gestelde vragen en de leessnelheid kon een docent bijvoorbeeld zien waar de problemen zaten en het college daarop afstemmen.”
Zijn enthousiasme over de mogelijkheden gaat echter vergezeld van een worsteling, legde Duisenberg uit. “Ik worstel met de verzameling van studiedata in het licht van publieke waarden. Hoe kunnen we de mogelijkheden op een goede manier benutten? Daarom ben ik zo blij met dit referentiekader. Er zijn veel manieren waarop we met publieke waarden kunnen omgaan, maar dit referentiekader zorgt voor regels die we allemaal delen.”
