Dijkgraaf bekritiseert studenten en vindt dat ze onterecht klagen
In een afgeladen aula van de Universiteit van Amsterdam bleek minister Dijkgraaf voor het eerst in zijn politieke carrière publiekelijk getergd te zijn. Hij voelde zich miskend omdat studenten ondankbaar zijn voor de extra 500 miljoen euro aan eenmalige verhoging van de basisbeurs. De minister zei ook helemaal niets te begrijpen van de term ‘pechgeneratie’ en noemde dit een ‘fout frame’.
Dijkgraafs kenmerkende metaforen
Dijkgraaf hield in Amsterdam de Kohnstamlezing en sprak daarbij over gelijke kansen en het ontplooien van talenten. Het venijn van de lezing zat in de staart, toen het publiek vragen mocht stellen. De eerste vragen waren allemaal keurig, net als de antwoorden, met de voor Dijkgraaf kenmerkende metaforen zoals het ‘onderwijs als sjoelbak’, ladders die waaiers moesten worden en de koers van mammoettankers die Dijkgraaf hoopt te verleggen.
Tot een student vroeg of de minister denkt dat studenten nog vertrouwen hebben in het huidige beleid en hoopvol naar de toekomst kijken. De minister moest erkennen dat de studenten die hij spreekt negatief zijn. “Als ik met studenten spreek, schrik ik soms hoe negatief ze zijn over de toekomst. Daar schrik ik echt van. Een aantal dingen begrijp ik. Ik begrijp dat je je zorgen maakt over je financiële situatie en schulden en de arbeidsmarkt met de vele flexcontracten.”
Zelf probeert hij daartegenover positieve noten te zetten zei Dijkgraaf. “De arbeidsmarkt is nog nooit zo goed geweest. Er zijn een aantal dingen die we voor deze generatie gaan regelen, zoals een bijna gratis kinderopvang. Die had de vorige generatie niet.”
Toch lukt het de minister niet om dit verhaal over te brengen, moest hij erkennen. “Waar ik het meest van schrik is dat ik dat optimisme maar moeilijk weet over te brengen. Ik denk dat het komt door heel veel factoren. De maatschappij zet veel druk op jongeren en die druk wordt weer doorgevoerd via het onderwijs en vrienden. Ik spreek jongeren die zeggen: ‘Ik voel die druk in mijn eigen hoofd en daarom ben ik somber over de toekomst.’
Het is niet alleen een financieel plaatje
Deze problemen voor jongeren zijn niet alleen met geld op te lossen, zei de minister in de afgeladen UvA-aula. “Volgens mij is dat niet alleen een financieel plaatje. Ik snap de discussies over de hoogte van de basisbeurs, de tegemoetkoming et cetra. Het is niet alleen maar een kwestie van geld, het gaat ook over de vraag hoe je de samenleving vorm wilt geven. De jongere generatie heeft de sleutel in de hand om die samenleving zelf vorm te geven.”
Met dit antwoord was de vasthoudende student echter niet tevreden. Dijkgraaf werd gevraagd of niet de plots stijgende rente de boosdoener kan zijn. “Denkt u dat de rente een rol in speelt in de negativiteit onder jongeren? Die wordt nu met terugwerkende kracht verhoogd, en studenten kunnen geen woning vinden.”
Kritische studenten uit het hoger onderwijs
Volgens Dijkgraaf zijn het vooral de hoogopgeleiden die zich daarover uitspreken, en dat vindt hij niet helemaal terecht. “De studenten die zich hier het meest fel over uitspreken, bijvoorbeeld over de basisbeurs, zijn studenten uit het hoger onderwijs. Ik vraag soms aan mensen uit het hoger onderwijs of er op dit moment een basisbeurs is. Heel veel mensen weten niet dat er een basisbeurs is in het mbo. Ook daar moeten we eerlijk in zijn. Je moet ook kijken waar de mogelijkheden liggen.”
Ook de bewering dat de rente met terugwerkende kracht wordt verhoogd is een misverstand, zei de minister geïrriteerd. “Jullie zeggen dat de rente met terugwerkende kracht wordt verhoogd, maar dat is niet zo. Toen het leenstelsel werd geïntroduceerd was er rente op studieleningen, daarna is die pas naar nul gegaan.”
Inflatie is goed voor studieschulden
Heel de samenleving ondervindt de gevolgen van een stijgende rente, zei de D66-minister, daar zijn studenten niet uniek in. “En natuurlijk, alles verandert. Iedereen die spaargeld heeft weet dat de rente verhoogd wordt, iedereen die een hypotheek heeft, weet dat de rente omhooggaat. Dat heeft ook altijd in de instructies van het leenstelsel gestaan. Ik kan nu een heel verhaal houden, maar dat doe ik niet. Het is eigenlijk goed als er veel inflatie is, want dan gaan je schulden relatief naar beneden. Ik ga het verhaal hier niet houden, maar ik vind het wel waar.”
De minister bleef erbij dat het vooral de hoogopgeleiden zijn die zich roeren, terwijl zij niet de enige zijn met zorgen. “Ik hoor vaak: ‘dit overkomt ons allemaal’. Dat is het verkeerde frame. Ik snap het wel, ik voel ook wel de emotie, maar het zijn wel de hoogopgeleide mensen die vragen om compensatie voor dit en voor dat. De andere helft van de maatschappij hééft deze mogelijkheden helemaal niet; die heeft geen goedbetaalde banen, et cetra. Iedereen wil een betaalbare woning, daar ben je niet alleen in. Dat geldt voor de hele generatie, of je gestudeerd hebt of niet.”
Een lachertje
Terwijl D66 zich in het kabinet juist zo inzet voor studenten, kan dit op weinig erkenning van studenten rekenen. Dat stoort Dijkgraaf wel, zei hij met een sneer richting de studentenbonden. “Ik zal een heel concreet voorbeeld geven. Ik heb geprobeerd om iets voor de koopkracht van studenten voor volgend jaar te doen. We hebben in de onderhandelingen 500 miljoen euro gevonden om de koopkracht te versterken door de basisbeurs met 500 miljoen euro op te hogen. Daar heb ik enorm weinig reacties op gekregen. We hebben daarmee 500 miljoen euro gegeven aan het best opgeleide deel van de samenleving. De officiële reactie van de studentenorganisatie was: ‘een lachertje’.”
Voor vooral grote gezinnen is zoiets een heel groot bedrag, legde de OCW-minister uit. “Dit is op een geven moment lastig uit te leggen aan de rest van de samenleving. Volgend jaar krijgt iemand van 18 een flink bedrag aan basisbeurs, plus die extra onkostenvergoeding daarboven op. Dat is voor een gezin met vijf kinderen echt een heel groot bedrag. Dus laten we dat ook erkennen; het is niet zo dat er niets gebeurd.”
Dijkgraaf kapt een student af
Op dit moment werd Dijkgraaf zelfs ongeduldig en liet hij de student met haar beknopte vragen niet uitpraten. De studente deed namelijk nog een poging om uit te leggen waarom studenten, ondanks de goede voorbeelden, somber zijn. “De woede zit vooral bij de studenten die ouder zijn dan mij en de pechgeneratie zijn. Ik zelf ben heel dankbaar voor het extra geld, maar dat betekent niet dat studenten die een paar jaar ouder zijn dat bedrag ook krijgen en ik wil …”
Dijkgraaf had er genoeg van en greep in. “Die pechgeneratie, waarom is het een pechgeneratie?”, vroeg hij. De studente deed een poging om een antwoord te geven. “Omdat de basisbeurs is afgeschaft en omdat de rente…..”
De basisbeurs gaat het probleem van hoge schulden niet oplossen
De OCW-minister brak weer in en kwam met een rekenvoorbeeld om aan te geven dat de zaak overdreven werd. “Gemiddeld is het bedrag van de basisbeurs 15.000 euro. Mensen praten over studieschulden van 80.000 euro, die hadden met een basisbeurs een schuld gehad van 65.000 euro. Laten we eerlijk zijn: die basisbeurs gaat dat probleem niet oplossen.”
De minister bleef zich verzetten tegen het woord ‘pechgeneratie’. “Je moet ook oppassen om dat woord te gebruiken. Wat weet je nu over hetgeen aankomende generaties nog gaan meemaken? Waarom zouden zij de ‘geluksgeneratie’ zijn. Ik snap het frame van pechgeneratie, maar ik heb zelf wel enige twijfel of dat het juiste woord is, eerlijk gezegd.”
