Zet CO2-reductie bovenaan elke agenda in het hoger onderwijs
De NRC opende op dinsdag 21 maart 2023 met de bekendmaking van de resultaten van het IPCC-rapport onder de kop ‘Wie nu geboren wordt, zal de extreme hitte nog meemaken’. Het artikel wordt geïllustreerd met een angstwekkend duidelijke infographic, die nogmaals wetenschappelijk onderbouwt wat in Six Degrees door Mark Lynas al eens beeldend is geschetst. Onze droge en idioot hete zomers van de afgelopen jaren waren geen incident, maar pas een heel kleine voorbode van een nog veel onaangenamere weersverwachting. Gezien de urgentie van deze kwestie zou je verwachten dat CO2-reductie al jaren op de agenda staat bij alle gremia en alle afdelingen in het hoger onderwijs. In werkelijkheid is het echter zelfs nauwelijks een gespreksonderwerp onder collega’s.
Academicus met een knagend geweten
De urgentie van het probleem en de stilte op de academie hierover knagen aan mijn geweten. Hebben wij als academie niet, meer dan elk ander instituut in de maatschappij, de morele plicht om te handelen naar de inzichten van onze eigen wetenschap? Als de oproep vanuit de wetenschap (het IPCC-rapport) er één tot onmiddellijke en diepgaande verandering is, dan moeten wij als academie de eersten zijn die daaraan gehoor geven.
Dit standpunt is vaker naar voren gebracht afgelopen jaar, bijvoorbeeld in Mare en in ScienceGuide, maar dat lijkt nog niet eens een rimpeling te hebben gesorteerd op onze toch wel wat hypocriete keuzes in het eigen academisch systeem.
Zijn onze keuzes met de kennis van nu nog te verantwoorden?
Nu presteren de meeste universiteiten op papier zeker niet slecht op duurzaamheid; zo liggen er heus wel ergens zonnepalen op universiteitsgebouwen. De cijfers in die duurzaamheidsverslagen laten echter niet zien dat onze collectieve voetafdruk, die voortkomt uit onze huidige keuzes in onderwijs, onderzoek en administratie, oneindig veel groter is. Gezien onze academische plicht jegens zowel de wetenschap als de brede samenleving, vraagt mijn morele kompas zich ondertussen dan ook hardop het volgende af.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Is het in het licht van de geschetste ontwikkelingen in het IPCC-rapport nog uit te leggen dat op het terrein van onderwijs:
- wij heel veel internationale studenten aantrekken uit landen die meer dan zes uur reizen bij het onze vandaan liggen – met als gevolg de gebruikelijke vliegtripjes naar huis in de zomer en bij kerst?
- duurzame versnaperingen niet de standaardoptie zijn bij open dagen?
Is het in het licht van de geschetste ontwikkelingen in het IPCC-rapport nog uit te leggen dat op het terrein van onderzoek:
- wij congressen organiseren zonder het aanbod van een hybride optie of een georganiseerde carpool-service?
- onze standaard zoekmachine niet de meest duurzame is?
- wij geen notie hebben van duurzamere keuzes bij ons internetgebruik?
Is het in het licht van de geschetste ontwikkelingen in het IPCC-rapport nog uit te leggen dat op het terrein van bedrijfsvoering:
- wij onze salarissen uitbetaald krijgen van een bank die in de eerlijke bankenwijzer op het terrein van duurzaamheid slecht scoort, zo niet de hele klimaatcrisis financiert?
- wij geen € 0,25 korting krijgen wanneer we een eigen mok meenemen naar de bedrijfskantine, zoals op alle stations op Nederland al het geval is?
- een duurzaam borrelpakket meestal nog niet af te nemen is bij onze bedrijfskantines?
Is het nog uit te leggen dat het thema CO2-reductie weliswaar in aparte Duurzaamheidsverslagen wordt gerapporteerd, maar dat van een bewustwording op alle afdelingen en alle gremia geen sprake is? Zelfs ethische commissies lijken dit thema met een grote boog te ontwijken.
Duurzaamheid structureel op de agenda
Over de meeste van bovengenoemde punten moet een fundamentele discussie worden gevoerd. Onderstaande concrete suggesties kunnen echter al snel en praktisch met een gesloten beurs gerealiseerd worden.
- Organiseer standaard – al dan niet in samenwerking met de ethische commissie – op centraal én facultair niveau een congres over duurzaamheid aan het begin van het academisch jaar.
- Neem nog dit lopende academische jaar bij alle gremia en afdelingen een duurzaamheidsparagraaf op in de jaarlijkse verplichte rapportage. De vraag is eenvoudig: hoe groot was afgelopen jaar de CO2-uitstoot die voortkwam uit activiteiten van de commissie of afdeling, en hoe gaat die aankomend jaar verminderd worden?
- Wacht niet totdat uiteindelijk de Omgevingswet de registratie van CO2-uitstoot per dienstreis oplegt, maar doe dat direct en wijs vanaf vandaag medewerkers èn studenten actief, structureel en op grotere schaal op het gebruik van carbon footprint calculators voor vliegreizen, de NS Reisvergelijker of andere apps die dit inzichtelijk maken.
Morele plicht van wetenschappers
Om duurzaamheid op de agenda te zetten bij elke afdeling en elk gremium hoeven we als wetenschappers niet te wachten totdat een bestuur ons dat oplegt. We zijn mensen met gezond verstand die capabel genoeg zijn om het al voor de aanstaande vergadering te agenderen. Elke medewerker in het hoger onderwijs kan vragen of de borrel een paar kilo CO2 minder kan, of een grote vlees-BBQ nog van deze tijd is, en waarom een bijeenkomst niet hybride kan worden bijgewoond. Als ieder van ons dat kan, laten we het dan ook eens doen, en samen nadenken over de winsten die we kunnen behalen door ons eigen academisch systeem anders te organiseren.
Reageren op dit stuk middels een ingezonden bijdrage? Neem contact op met de redactie via redactie@scienceguide.nl.
Met de wetenschap van nu zijn wij, wetenschappers, dit moreel verplicht aan de samenleving en onze studenten. Juist aan de academie moeten we meer verantwoordelijkheid nemen voor hèt probleem van deze eeuw.
