‘Internationale student geeft verontrustend weinig om vervuiling door vliegreizen’
Het zou voor studenten geen nieuws moeten zijn: de invloed van de mens op de klimaatcrisis is onmiskenbaar, schrijft onderzoeker Dimitri Prandner. In het onderzoek en onderwijs van hoger-onderwijsinstellingen zou dus veel aandacht moeten worden besteed aan de bestrijding van de klimaatcrisis.
Tegelijkertijd worden internationalisering en mobiliteit als belangrijke ingrediënten van academische excellentie gezien. Zodoende organiseren instellingen allerlei congressen en uitwisselingen van onderzoekers en studenten, die in de regel niet op de fiets komen, maar met het zwaar vervuilende vliegtuig. Kortom, academische internationalisering en het bestrijden van de klimaatcrisis staan op gespannen voet met elkaar, stelt de Oostenrijkse onderzoeker.
Geen zorgen om impact vliegreizen
Studenten, voor zover die als één groep kunnen worden gezien, staan ambigu in deze wedstrijd. Enerzijds eisen veel studenten verandering, bijvoorbeeld bij de recente bezettingen vanuit de End Fossil-beweging, anderzijds laat recent onderzoek zien dat de ecologische impact van hun vliegreizen veel internationale studenten niet interesseert. Zo probeert slechts 5,5 procent van de Erasmus-studenten om te reizen op een minder vervuilende manier.
Terwijl veel wetenschappers juist betogen dat hun ecologische voetprint kleiner moet worden – soms zelfs door te participeren in snelwegblokkades – vinden veel studenten juist dat de mogelijkheid tot studeren in het buitenland eerder een recht dan een voorrecht is.
Uit eerder onderzoek blijk bijvoorbeeld dat studenten die in het buitenland studeren, of het nu voor een semester of een gehele opleiding is, vaker met het openbaar vervoer reizen en meer bezig zijn met hergebruik, maar hun reisgedrag verder niet willen veranderen. Onderzoekers concluderen dan ook dat studenten het tegengaan van de klimaatcrisis dan wel belangrijk vinden, maar het moeilijk vinden om daaraan consequenties te verbinden voor hun persoonlijk consumptie- en reisgedrag.
Vijf typen studenten
Om dat wat beter te begrijpen, voerde Prandner een kwalitatief onderzoek uit onder twee groepen internationale studenten: een groep van acht tweedejaars bachelorstudenten (drie mannen, vijf vrouwen) bij de Johannes Kepler University of Linz en een groep van eenentwintig masterstudenten (zeven mannen, veertien vrouwen) bij de Paris Lodron University of Salzburg. In de mission statements van beide opleidingen wordt expliciet gezegd dat studenten worden opgeleid om leiders in hun vakgebied te zijn.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Pradner vroeg deze leiders van de toekomst naar hun houding jegens de klimaatverandering, hun opvatting van hun persoonlijke invloed daarop, en hun visie op internationalisering en hun eigen mobiliteit in het licht van vliegreizen en de vervuilende uitstoot daarvan. Op basis van de vraaggesprekken onderscheidde hij vijf typen studenten.
Individueel ‘recht’ op vliegreizen
Het eerste type student komt vooral uit armere gebieden zoals Afrika en Zuidoost-Azië en doet mee aan acties tegen klimaatverandering, bijvoorbeeld door te protesteren tegen ontbossing. Tegelijkertijd maakt dit type student zich niet druk om de vervuiling die de gemaakte vliegreizen veroorzaken. “Ik zie mezelf niet als ecologisch bewust als het om reizen gaat… maar ik wil bijdragen aan een veilige wereld in termen van een stabiel klimaat”, liet een van hen optekenen.
Het tweede type student is meestal afkomstig uit West- en Noord-Europa of de Verenigde Staten, meestal jong en meestal vrouw. Zij geloven in een individueel recht op reizen om zich persoonlijk en professioneel te ontwikkelen. Kritiek vanwege daarmee samenhangende vervuiling accepteren ze niet; ze vinden hun individuele geneugten belangrijker. “Zonder mij vliegt het vliegtuig ook wel naar Oostenrijk”, zei een van hen. “Ik ben een individu; ik wil mijn leven zo mooi mogelijk leven, en in het grotere plaatje doen mijn keuzes er niet toe.”
“De media zeggen dat vliegen slecht is, maar iedereen vliegt. Het kan niet zo slecht zijn voor het klimaat als iedereen het doet”, liet een ander optekenen.
‘Eigenlijk schaam ik me’
Daartegenover staat het derde type student, vaak iets oudere masterstudenten die afkomstig zijn uit Latijns-Amerika. Zij zijn zich juist heel bewust van de klimaatcrisis en de machtsstructuren die het bestrijden daarvan tegenwerken. Het is hun burgerlijke plicht om zelf wel actie te ondernemen. Zo wijzen ze erop dat het in Europa juist erg doenlijk is om met de trein te reizen.
Een vierde groep studenten, vaak afkomstig uit Zuidoost-Azië en het Midden-Oosten, is zich pas sinds het studeren in het buitenland bewust geworden van de klimaatcrisis en de rol van de luchtvaart daarin. “Ik vind mijn reisgedrag niet ecologisch bewust. Eigenlijk schaam ik me voor mijn antwoorden tijdens dit gesprek”, zei een van hen.
De laatste groep studenten vormt een restcategorie, aldus Prandner. Zij zijn zich weinig bewust van de ecologische vervuiling die reizen kan veroorzaken, maar hechten tegelijkertijd niet veel belang aan reizen. Ze hebben het in het verleden al veel gedaan of zien het vooral als noodzaak.
Verontrustende houding jegens vliegreizen
De onderzoekersresultaten laten verontrustende houdingen van studenten jegens vliegreizen zien, schrijft Prandner. “Het is verontrustend dat internationale studenten, die worden opgeleid om in de toekomst beslissingen te nemen, zo’n gebrek aan besef van de klimaatcrisis en hun eigen bijdrage daaraan laten zien”, schrijft hij.
Tegelijkertijd toonde alleen de groep die bestaat uit veelal Westerse, jonge vrouwen duidelijke onwil om tot meer bewustwording van de klimaatcrisis te komen. De andere vier groepen gaven, zij het in verschillende mate, tenminste aan open te staan voor reflectie. Hoger-onderwijsinstellingen hebben de kans om het ecologisch bewustzijn van deze studenten aan te wakkeren, aldus de onderzoeker.
Zo moeten internationale opleidingen al tijdens de periode van inschrijving transparant zijn over de ecologische impact van de individuele mobiliteit die met de opleiding samenhangt. Daarnaast zouden internationale opleidingen, ongeacht het vakgebied waartoe ze behoren, verplichte cursussen over de klimaatverandering moeten bevatten. De instellingen waartoe deze opleidingen behoren zouden daarbij duurzamere vormen van mobiliteit moeten stimuleren. “Beurzen moeten worden gekoppeld aan klimaatvriendelijk gedrag”, aldus Prandner.
