Vertraging en verbinding: ingrediënten voor goed onderwijs aan professionals
De arbeidsmarkt vraagt steeds dringender om compacte ontwikkeltrajecten die professionals voorbereiden op ‘de toekomst’. De noodzaak om te anticiperen op de complexe uitdagingen van deze tijd is een belangrijke reden achter die vraag. Om te voorzien in deze behoefte, ontwikkelde Saxion Parttime School (SPS) het traject Ontdek morgen, blijf groeien in een wereld die constant verandert. Dat leverde succesvolle eerste resultaten op, laat een sneak preview van het onderzoek naar de ervaringen van deelnemers zien.
Om te kunnen anticiperen op complexe uitdagingen in de maatschappij en binnen organisaties, vraagt de arbeidsmarkt meer toekomstgerichte vaardigheden van professionals (SER, 2021). Naast het breed gedragen belang van de toekomstgerichte vaardigheden (‘future skills’) is er nog weinig bekend over de inbedding, ontwikkeling en toetsing van die vaardigheden in het onderwijs (Thunnissen et al., 2019).
Professionals ontwikkelen future skills
Saxion Parttime School onderzocht het brede pallet van future skills en kwam in samenwerking met de arbeidsmarkt tot een compact ontwikkeltraject. In dit traject ontwikkelen professionals in een professionele leergemeenschap (plg) een bewust gekozen selectie van de future skills: het aangaan van complexe, maatschappelijke uitdagingen, een ontwikkelingsgerichte houding, toekomstbewustzijn en verbindend leiderschap vanuit persoonlijke drijfveren.
De belangrijkste mechanismen van de plg zijn vertragen, verbinden en het intensief samenwerken aan collectieve en persoonlijke opgaven. De plg wordt afgerond met een collectief en individueel portfolio, waarbij de focus ligt op het toetsen van de future skills; niet op de oplossingen en resultaten voor de complexe uitdagingen. Het traject omvat twee modules op hbo-niveau (2x 5 ECTS).
Balans tussen vertragen en versnellen
Het samenwerken aan collectieve en persoonlijke opgaven draagt bij aan een succesvolle leergemeenschap en context voor duurzaam leren (Lammers et al., 2021; Wenger et al., 2002). Door intensieve samenwerking wordt de kracht van het collectief benut bij het zoeken naar nieuwe wegen en oplossingen voor complexe uitdagingen van deze tijd (Ruijters, 2016). Professionals worden gestimuleerd de complexiteit geheel te omarmen en terug te brengen naar hanteerbare opgaves – zónder de complexiteit daarbij uit het oog te verliezen.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
In het traject is veel aandacht voor het belang van de balans tussen vertragen en versnellen (Ardon, 2020; Kabat-Zinn, 2012). Wie een complexe uitdaging aangaat, moet vertragen om te kunnen proberen, reflecteren en leren (Ardon, 2020). Hiervoor wordt onder andere Futures Literacy (UNESCO, n.b.) als methode gehanteerd; dit helpt bij het omgaan met complexiteit en het anticiperen op toekomsten (Damhof & Kazemier, 2019; Kazemier et al, 2021). Daarnaast wordt Futures Literacy ingezet om persoonlijke drijfveren binnen de complexe maatschappelijke uitdagingen zichtbaar te maken.
Leven lang ontwikkelen voor professional als persoon
Naast vertragen is verbinden (Brown, 2018) een belangrijk mechanisme in het ontwerp van ons traject. De onderlinge relaties tussen de deelnemers vormen het kloppend hart van de leergemeenschap (Wenger et al., 2002). Het begrip ‘verbinden’ behelst daarbij de gehele context van de brede maatschappelijke uitdagingen, waarbij het verbinden van mensen, contexten, ideeën en projecten centraal staat (Rotmans, 2021).
Door vanuit vertraging en verbinding te werken aan gezamenlijk gecreëerde opgaven worden professionals uitgedaagd om zich, op basis van eigen interesses en waarden, te ontwikkelen voor een duurzame bijdrage aan de samenleving alsook hun eigen gezondheid en geluk (Kuijpers et al, 2019). Het traject moet daarmee bijdragen aan de nieuwe onderstroom in leven lang ontwikkelen: met aandacht voor de professional als persoon en deel van de samenleving.
Trajecten door professionals gewaardeerd
Gedurende het studiejaar 2022-2023 zijn twee trajecten gestart en afgerond. Bij deze trajecten is het onderzoek uitgevoerd. De eerste inzichten zijn gebaseerd op onderzoek onder veertien respondenten; twee pilot groepen van twee organisaties uit verschillende sectoren. Er is een mixed methods design gehanteerd, waarbij is gebruikgemaakt van interviews met de professionals en de facilitators, field notes van de facilitators, enquêtes met de professionals, hun beroepspraktijken en een analyse van de opgeleverde portfolio’s.
Veel professionals zien de noodzaak van verbinding, luidt een eerste belangrijk inzicht. Die verbinding is niet alleen belangrijk op persoonlijk vlak, bijvoorbeeld in persoonlijke ontwikkeling, maar evenzeer om in staat te zijn complexiteit op de werkvloer te kunnen aangaan. In de beroepspraktijk betekent dit bijvoorbeeld om in meer interesse in het perspectief van de ander te hebben, bijeenkomsten gelijkwaardiger te organiseren en vanuit verbinding samen te werken met bekenden en onbekenden.
Ook het toekomstbewustzijn bij veel professionals lijkt tijdens het traject aangewakkerd. Zo geeft een deelnemer aan een sterk besef te hebben gekregen om vanuit een toekomstperspectief oplossingen te willen creëren voor de organisatie. Een ander zet het bewustzijn direct om in gedrag en is, tot de eigen verbazing, thuis gestart met afvalscheiding en het stimuleren daarvan op de werkvloer.
Oog voor het proces
Professionals vinden het waardevol om te vertragen, zo blijkt uit hun respons tijdens het onderzoek. Tijdens het traject lijken ze te gaan beseffen dat aandacht voor het proces belangrijk is – niet alleen aandacht voor het resultaat. Ook geven de professionals aan dat ze zichzelf meer ‘openstellen’ voor nieuwe leermomenten. Een van deelnemers gaf aan het gevoel te hebben “na ruim tien jaar weer aan te staan”.
Samenvattend lijken de eerste trajecten van de professionele leergemeenschap Ontdek morgen succesvol. Hierin wordt zichtbaar dat de mechanismen van vertragen en verbinden als waardevol worden beschouwd voor de ontwikkeling van de geselecteerde future skills. Saxion Parttime School levert hiermee een bijdrage aan de gezamenlijke zoektocht van (hoge)scholen naar het ontwikkelen van future skills waarmee professionals de complexe uitdagingen van deze tijd kunnen aangaan.
In september 2023 start de tweede leergemeenschap bij een van de organisaties die nu deelnam aan het onderzoek. De andere organisatie werft nog medewerkers voor een nieuwe groep. Ook is er veel interesse vanuit nieuwe organisaties en worden de modules voor studenten van de Saxion Parttime School in de vrije keuzeruimte (minor) aangeboden vanaf studiejaar 2023-2024.Dit geeft de gelegenheid om het onderzoek voort te zetten onder een groter aantal leergemeenschappen.
De definitieve onderzoeksresultaten zijn in december 2023 gereed. Vragen, opmerkingen of het delen van ervaringen wordt zeer gewaardeerd. Mail daarvoor naar Linda Kroon: l.kroon@saxion.nl.
