‘Docent als coach is geen beroepsdevaluatie’
Met interesse las ik het recente artikel ‘Wie kritisch denken wil aanleren, moet het wel voorleven’ van Fontys-collega Tina ten Bruggencate. In grote lijnen ben ik het eens met aangedragen punten. Het kan voor beleidsmakers en managers een valkuil zijn om begrippen uit nieuwe onderwijsvisies (zoals ‘learning communities‘) te implementeren terwijl die zijn losgezongen van de eigenlijke bedoeling (met en van elkaar leren) of voorwaarden (kleinschaligheid en een veilige leeromgeving).
Ook herken ik de tendens van het negeren van kennis uit wetenschap of de eigen lectoraten met betrekking tot kritische voorwaarden voor de effectiviteit van bepaalde aspecten. Het scheppen van deze voorwaarden vraagt doorgaans om een lange adem, herstructurering en implementatie van onderaf. Managers moeten of willen richtlijnen echter het liefst zo snel en beheersbaar mogelijk integreren. Daar kan het makkelijk scheefgaan.
Docent als coach
Ik maak echter graag wat kanttekeningen bij twee argumenten van Ten Bruggencate over de veranderende rol van de docent. In nieuwe onderwijsvisies staat inderdaad beschreven hoe de rol van de docent verschuift: de docent wordt ook coach van het leerproces en coach van de student. Ten Bruggencate vindt dit een verarming en zelfs een ‘devaluatie van het beroep’.
In de praktijk blijkt het woord ‘coach’ voor veel verwarring te zorgen. Het is een woord dat iedereen wel kent, maar waaromheen veel verschillende associaties bestaan die niet altijd worden geëxpliciteerd. Een veel voorkomende associatie is ‘warm en fuzzy’; coaching staat dan vooral voor persoonlijke aandacht bij problemen.
In principe (maar nog niet altijd in de uitvoering) profiteren student en docent van dit idee, omdat de meeste hogescholen meer inzetten op persoonlijke begeleiding van studenten. Deze begeleiding, vaak met een inhoudelijk programma dat gericht is op de persoonlijke en professionele ontwikkeling van de student, gebeurt doorgaans juist in kleinschalige learning communities – iets waarvoor ook Ten Bruggencate pleit.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Wat plaatsvindt in die communities is echter nog niet altijd goed geïntegreerd in de rest van het curriculum. Studenten leren bijvoorbeeld dat fouten maken mag, maar krijgen in de praktijk te weinig ruimte om fouten te maken zonder dat zij daarop worden beoordeeld. Ten aanzien van ontwerp en uitvoering valt dus nog zeker het een en ander te winnen.
Coach en expert tegelijk
Daarnaast heeft het idee dat de student zelf antwoorden moet zien te vinden op diens vragen betrekking op een andere associatie of idee bij het woord ‘coach’: hier gaat het over ‘coachen op leerproces’.
Ten Bruggencate haalt terecht aan dat studenten dit niet direct vanzelf kunnen. Deels heeft dat te maken met hun leeftijdsfase, deels met het feit dat leerlingen op middelbaar onderwijs nog weinig ruimte krijgen voor autonomie en scholing in onderzoek. Kritisch denken vraagt een ‘gescaffelde’ opbouw in begeleiding. Scaffolding is tijdelijke hulp die aansluit bij hetgeen een student op een specifiek moment nodig heeft.
Bijvoorbeeld: vóór de student begint met het zoeken naar oplossingen, zal die eerst helder moeten hebben waar de vraag ligt. Als de docent inschat dat de student de vraag nog niet goed scherp heeft, kan de docent helpen door coachende gespreksvaardigheden zoals samenvatten, doorvragen en parafraseren in te zetten. De docent kan de student op weg helpen door bijvoorbeeld de juiste termen te gebruiken in diens parafrasering. Zo kunnen de verkennende vragen die een professional zichzelf zou stellen in de juiste volgorde worden voorgelegd aan de student. Docent en student kunnen daarbij samen de uitkomsten evalueren totdat de student zich de werkwijze heeft eigengemaakt.
Reageren op dit stuk middels een ingezonden bijdrage? Neem contact op met de redactie via redactie@scienceguide.nl.
Coachen op leerproces is een belangrijke rol van de docent, waarbij diens expertise en ervaring júist een essentiële rol speelt! Het is zeker niet of docent of coach; het gaat om afstemming en balans.
Geef docent ruimte voor ontwikkeling
Van de genoemde beroepsdevaluatie hoeft dus in zowel de praktijk als de ervaring van docenten geen sprake te zijn. Ik denk dat we docenten in het algemeen ernstig tekortdoen door te veronderstellen dat zij niet in staat zouden zijn hun rol als coach én expert geïntegreerd te pakken. Het is vooral aan de onderwijsorganisaties om docenten optimaal te ondersteunen in de vorm van tijd, ruimte en hun eigen professionele ontwikkeling, zodat zij de genoemde balans en afstemming kunnen vinden.
Inge Elsman-Loeffen is expert ‘Docent als Coach’ en ‘Docent als Begeleider van het Leerproces’ bij Saxion Hogeschool.
