Niet alleen uitspraak van Engels door Nederlandse docenten vergt verbetering
Gedurende haar promotieonderzoek onderzocht Tilstra met welke taalkundige en communicatieve uitdagingen Nederlandstalige docenten aan een universiteit te maken krijgen als ze moeten lesgeven in het Engels. Daartoe ontwikkelde ze een model waarmee ze dertig Engelstalige lessen van dertig Nederlandstalige docenten analyseerde. Hieruit blijkt welke fouten het vaakst worden gemaakt door Nederlandstalige docenten die moeten lesgeven in het Engels.
Een directe aanleiding voor haar onderzoek was de kritiek op het gebrekkige Engels van docenten bij Engelstalige opleidingen aan Nederlandse universiteiten. Zo werd de gebruikte taal bij zulke opleidingen spottend ‘Globish’ (Engels voor niet-Engelstaligen) in plaats van Engels genoemd. Ook uit (weliswaar beperkt voorhanden) empirisch onderzoek kwam dat manco naar voren.
Daarom richtte Tilstra zich expliciet op de Engelse spreekvaardigheid van Nederlandse docenten (niet op bijvoorbeeld hun leesvaardigheid), onderzocht ze welke competenties deze docenten nodig hebben en analyseerde ze welke fouten Nederlandstalige docenten het vaakst maken als ze lesgeven in het Engels.
Lesgeven in Engels vergt vijf competenties
Goed lesgeven in het Engels is geen sinecure, benadrukt Tilstra. Het vergt tenminste de vaardigheid om vloeiend, nauwkeurig, complex, betekenisvol en expliciet taalgebruik te hanteren. Bij nauwkeurigheid gaat het bijvoorbeeld om een goede lexico-grammatica (correcte afstemming tussen woordgebruik en syntaxis) maar evengoed om een juiste uitspraak. Complexiteit duidt onder meer op het vermogen om ingewikkelde grammaticale constructies te gebruiken. Soms vergt het uitleggen van een concept één complexere zin, niet meerdere korte zinnen, aldus Tilstra.
Leunend op drie andere modellen ontwikkelde Tilstra een eigen model om deze vijf competenties bij Engelstalig universitair onderwijs door Nederlandstalige docenten te analyseren. Dit model is enerzijds gericht op mogelijke problemen (bijvoorbeeld een slechte uitspraak) en anderzijds op mogelijkheden om de uitdrukkingsvaardigheid van docenten te verbeteren (bijvoorbeeld de omvang van het taalkundig repertoire dat een docent heeft).
De opzet van het model dat Tilstra ontwikkelde
Om het model operationeel te maken, formuleerde Tilstra voor elk van de vijf competenties een reeks indicatoren waaraan de vaardigheid van docenten kan worden afgelezen.
Uitspraak van Engels meest problematisch
Nederlandstalige docenten maken allerlei soorten fouten in hun Engelstalig onderwijs, wijst de analyse van de dertig bestudeerde lessen uit. “De algemene kwantitatieve analyse toont dat zich in alle lessen problemen voordeden met vloeiend taalgebruik, lexico-grammaticale nauwkeurigheid, uitspraak en helderheid”, schrijft Tilstra.
De top 10 van meest gemaakte fouten
De kwantitatieve analyse stelde haar in staat om een top 10 van de meest voorkomende fouten te maken, aangevuld met een inschatting van de kans om tot misverstanden te leiden. De meest voorkomende fout betreft de uitspraak, meer precies de uitspraak van de ash (de ‘æ’, de wat langer aangehouden klinker in bijvoorbeeld het Engelse ‘trap’), het al dan niet stemhebbend uitspreken van medeklinkers aan het eind van een woord (word-final fortis-lenis contrast) en aspiratie (het uitspreken van een medeklinker met wat meer adem).
Dit schaadt autoriteit en begrijpelijkheid
Hoewel fouten in uitspraak niet meteen tot misverstanden leiden, komen de genoemde varianten wel heel vaak voor. Zo werd de ash in de helft van de gevallen verkeerd uitgesproken en mist de aspiratie in de uitspraak van twee derde van de woorden die wel aspiratie behoeven. Nederlandstalige docenten die minder fouten willen maken in hun Engelstalige lessen, kunnen dat heel effectief doen door het correct gebruik van aspiratie en het correct uitspreken van zowel de ash als al dan niet stemhebbende medeklinkers te leren, aldus Tilstra.
De fouten die het snelst tot misverstanden leiden, zijn het gebruik van incomplete zinnen, onduidelijk woordgebruik, onduidelijke verwijzingen en onduidelijke logische proposities.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Het veelvuldig maken van fouten schaadt niet alleen de autoriteit van de docent, het komt ook de begrijpelijkheid van de les niet ten goede. Vooral fouten in taalgebruik en een opeenstapeling van fouten kunnen een negatief effect hebben op het begrip bij studenten, schrijft Tilstra.
Verbeteren van uitspraak Engels is niet genoeg
In haar proefschrift benadrukt de promovenda het verband tussen allerlei soorten taalkundige en communicatieve fouten enerzijds en de begrijpelijkheid van de boodschap van een docent anderzijds. Een grotere woordenschat kan docenten juist helpen om hun boodschap nauwkeuriger en toegankelijker te maken. Die inzichten zouden moeten worden meegenomen bij het ontwerp van trainingen voor docenten.
Omdat het hier specifiek over spreekvaardigheid tijdens doceren van Engelstalige lessen gaat, zou docenttraining ook vanuit die invalshoek kunnen worden ingestoken. Het onderzoek toont immers typische fouten in woord- en zinsgebruik die vaak in lessen terugkomen, aldus Tilstra.
Ook de vele initiatieven van universiteiten om de Engelstaligheid van docenten te verbeteren kunnen worden aangevuld met de inzichten uit haar promotieonderzoek. Oefenen op alleen uitspraak is echter niet genoeg, benadrukt ze.
Dit maakt lessen niet makkelijker, wel beter
Hoewel haar onderzoek expliciet was gericht op Nederlandstalige docenten, is vanuit het perspectief van studenten eveneens veel te zeggen over de resultaten. Zij zijn eenvoudigweg gebaat bij docenten die minder fouten maken, makkelijker te volgen zijn en een beter te begrijpen boodschap brengen.
Dat maakt colleges niet per se makkelijker, merkt Tilstra op, maar het kan wel bijdragen aan een hoger niveau van colleges. Daarbij zijn ook studenten gebaat.
