‘Kunst hoeft geen nut te hebben, maar heeft altijd zin’
In een afgeladen theaterzaal van Tivoli Vredenburg werd vorige week de opening van het studiejaar bij de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht gevierd. Een groot deel van de gasten bestond uit studenten die kwamen kijken hoe hun collega-studenten optredens verzorgden en verschillende prijzen in ontvangst namen.
Daarmee was het een enigszins atypische jaaropening: bij veel andere hogescholen zijn het vooral medewerkers die de opening bijwonen. Niettemin was ook veel hetzelfde, bijvoorbeeld de vooruitblik van het College van Bestuur.
Als je denkt aan al die gemotiveerde studenten
Edwin Jacobs, lid van het CvB van de HKU, zei dat hij het een voorrecht vindt om bij de HKU te werken en dat hij gedreven wordt door onderwijs. “Wat mij in de kern aanspoort, is onderwijs. En het recht voor eenieder om dat onderwijs te kunnen genieten. Dat is echt iets wat mij ontzettend aangaat. Als je denkt aan al die studenten die heel gemotiveerd de HKU kiezen voor onderwijs en kunsten, spoort dat mij aan. Wij als bestuur hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat iedereen dat in een inclusieve, veilige ruimte kan doen.”
Bestuursvoorzitter Heleen Jumelet wordt vooral gedreven door persoonlijke ontwikkeling en de kunsten, vertelde ze. “Zowel persoonlijke als professionele ontwikkeling vanuit kracht. Ik geloof dat, zeker in de kunsten, het goede, het ware en het schone samenkomen. In dat idealisme om de wereld wat mooier te maken, mag dat in stilte, maar ook met applaus. En dat in een wereld waar de menselijke maat centraal staat; als bestuur mogen we dat ondersteunen.”
Het kunstonderwijs is te ambtelijk en technocratisch geworden
Aan die menselijke maat ontbreekt het soms in het kunstonderwijs, zei Jacobs. “We zijn in het onderwijs, maar zeker in het kunstonderwijs, te bureaucratisch, te ambtelijk en te technocratisch geworden. Dat kan anders, dat moet eenvoudiger, en dat doen we samen met de scholen en de diensten die onze kern vormen.”
Voorzitter Jumelet benadrukte dat kunstenaars ook een veel grotere maatschappelijke rol zouden moeten spelen. “Kunstenaars en makers zijn degenen die een veel grotere rol zouden moeten spelen in de samenleving. Er is een discussie gaande waarin men zich afvraagt of er te veel kunstenaars zijn. Mijn overtuiging is dat er te weinig zijn, mensen met talent zoals jullie. Die moeten wij opleiden, omdat zij echt kunnen bijdragen aan de samenleving – ook bij grote transities.”
Kunst als bruggenbouwer
Jacobs verwees daarbij naar de recente troonrede, waarin de grote maatschappelijke rol van kunst werd benadrukt. “Onze bestbetaalde ambtenaar in Nederland, de koning, noemde een aantal zaken heel concreet in de laatste troonrede. Eerst noemde hij kunst als bruggenbouwer. Door de polarisatie nemen de verschillen in de samenleving toe, en kunst kan die polarisatie verminderen. Het tweede dat opviel was de CJP-pas die jongeren toegang geeft en uitdaagt tot kunst en cultuur. Dat sluit goed aan bij onze ideeën, onze toekomst, maar ook bij de kern waar onze kunsthogeschool voor staat: het uitstekend opleiden van docenten.”
Niet weten wat ik doe, wel weten wat ik wil
Bas van Abel, lid van de Raad van Toezicht van de HKU en alumnus, vertelde tijdens een rondetafelgesprek wat hem vooral was bijgebleven van zijn studie aan de Utrechtse kunsthogeschool. “Ik heb vooral geleerd dat ik ergens aan kan beginnen zonder precies te weten wat ik doe, maar wel wetend wat ik wil bereiken. Dat heeft me enorm geholpen. De kunstopleiding biedt je de mogelijkheid om te leren hoe je dingen maakt, maar ook om altijd stil te staan bij de context.”
Doelgericht zijn en oog hebben voor de context zijn eigenschappen die niet alleen bij een kunstopleiding horen, bleek uit een bijdrage van associate lector Veerle Spronck. Zij doet vanuit de HKU onderzoek naar impact en ondernemerschap en vertelde hoe haar onderzoek er in de praktijk uitziet. “Binnen ons lectoraat onderzoeken we wat het betekent om op een waardevolle manier te ondernemen in de kunsten. De studenten hier willen uitstekend leren creëren, de vaardigheden beheersen, maar tegelijkertijd een verschil maken in grote maatschappelijke thema’s of juist dichter bij huis.”
Het lectoraat onderzoekt concreet hoe men balans tussen die aspecten creëert. “Dat onderzoeken we niet alleen in het onderwijs, maar ook daarbuiten, in de praktijk”, vertelde Spronck. “Een voorbeeld zijn de Innovatielabs. Dat is een groot landelijk programma waarin allerlei culturele organisaties samenkomen, van dansgezelschappen tot een filharmonisch orkest, van musea tot kleine kunstpraktijken, die allen proberen hun eigen praktijk te vernieuwen. Als onderzoekers kijken wij daarnaar en vragen ons af: wat gebeurt daar nu?”
Wat is de waarde van kunst?
Volgend jaar wil het CvB op de derde donderdag van september een nieuw strategisch plan presenteren. Medewerkers en studenten werden door de voorzitter opgeroepen om in aanloop daarvan na te denken over twee vragen: “‘Wat kan de HKU nog meer doen om bij te dragen aan betere wereld?’ Spreek ons daarop aan. En: ‘Wat is de waarde van kunst?’ Denk daarover na. Je hoort daar soms andere meningen over. Voor ons is echter duidelijk dat kunst geen nut hoeft te hebben. Soms heeft het dat wel, maar het is geen vereiste. Kunst en cultuur hebben echter altijd zin.”
