‘Afnemend vertrouwen in universiteiten mede door hoogleraren met commerciële betrekking’
In de Eerste Kamer is twee dagen lang gedebatteerd over het Belastingplan 2024. In de Tweede Kamer is dit plan net voor het verkiezingsreces besproken. Volgens veel senatoren zijn daarbij, met het oog op de naderende stembusgang, allerlei cadeautjes uitgedeeld aan de kiezer. Zo werd onder andere op voorstel van Pieter Omtzigt een amendement ingediend om de 30%-regeling voor expats te versoberen. De opbrengsten van deze versobering zouden gebruikt moeten worden om de rente voor de pechgeneratie van het leenstelsel te bevriezen. Die rente is inmiddels gestegen naar ruim 2,5 procent. Dit amendement kreeg in de Tweede Kamer steun van alle partijen behalve de VVD.
De 30%-regeling is een belastingvrijstelling die wordt verleend aan in het buitenland geworven werknemers. Dit betekent dat dertig procent van diens brutosalaris belastingvrij is, wat resulteert in een hoger nettosalaris.
Veel overlopers in de Eerste Kamer
In de Eerste Kamer kon deze maatregel op minder steun rekenen. Partijen zoals de BBB, het CDA en D66, die in de Tweede Kamer voor stemden, schaarden zich nu bij de VVD.
Volgens de BBB leidt deze maatregel tot meer economische schade dan de verwachte belastingopbrengsten. Dit raakt niet alleen grote en kleine bedrijven, maar ook sectoren zoals zorg, wetenschap en onderwijs, aldus de BBB.
Carla Moonen, belastingwoordvoerder voor D66 in de Eerste Kamer, stelt dat universiteiten onder deze maatregel zullen lijden. “Het afschaffen van een bepaalde faciliteit zou Nederlandse ondernemers benadelen ten opzichte van ondernemers in naburige landen waar deze faciliteit blijft bestaan. Dit heeft vooral gevolgen voor technologische bedrijven en start-ups in afgelegen Nederlandse regio’s, zoals Groningen, Enschede met de Universiteit Twente, Wageningen University, Eindhoven en Maastricht.”
De beste hoogleraar in de wereld
Volgens Paulien Geerdink van de VVD is deze maatregel, hoewel bedoeld om studenten tegemoet te komen, juist schadelijk voor studenten. “Wij versoberen de 30%-regeling om nota bene geld te geven aan studenten die gestudeerd hebben zonder basisbeurs. Het moet niet of-of zijn, het moet en-en zijn: én internationaal talent aan ons binden, én onze studenten het beste onderwijs bieden door de beste hoogleraar uit de wereld in Nederland onderwijs te laten geven met behulp van die 30%-regeling”, redeneerde Geerdink.
Staatssecretaris Marnix van Rij zei dat de versobering sowieso niet eerder kon ingaan dan 2025 en dat hij versneld een evaluatie zal laten uitvoeren naar de 30%-regeling. Dit zal dan worden meegenomen in het belastingplan 2025, inclusief eventuele alternatieven voor de versobering. De versobering zal wel reeds in 2024 starten, maar vanwege een zogeheten ‘afbouwpad’ zullen expats daarvan in 2024 nog niets merken.
Lijst met bedreigde diersoorten
Een ander onderwerp dat aan de orde kwam was de onafhankelijkheid van hoogleraren, in het bijzonder die in het belastingrecht. Datonderwerp speelt al langer in beide Kamers. Koepelorganisatie UNL heeft de minister van OCW dit voorjaar beloofd om nog in 2023 met een register te komen waarin de nevenfuncties van hoogleraren en de financiering van leerstoelen inzichtelijk zijn.
Senator Randy Martens van GroenLinks-PvdA vindt dat er te weinig vooruitgang wordt geboekt op dit dossier. “De binnendringing van de wetenschap door de advieswereld zou bestreden moeten worden. Het is domweg niet goed dat zoveel hoogleraren verbonden zijn aan adviesbureaus of zoveel leerstoelen worden bekostigd vanuit sectoren die een belang hebben bij de uitkomsten daarvan. De echt onafhankelijke hoogleraar belastingrecht kan helaas op de lijst met bedreigde diersoorten worden gezet.”
Met een register normaliseren we het misschien
Volgens Martens wordt over dit probleem al veel te lang gesproken en wordt er onvoldoende gehandeld. “Er is al minstens vijftien jaar aandacht voor het feit dat het zorgelijk is dat zo’n groot percentage hoogleraren belastingrecht, fiscaliteit en dergelijke niet onafhankelijk is. Waar staat de aanpak hiertegen inmiddels? Wanneer is dit opgelost? Of staan we hier over vijftien jaar nog steeds met hetzelfde verhaal? Ik lees dat er een register komt voor de financiering van leerstoelen, maar met een register normaliseren we het misschien alleen maar verder. Hoe lossen we dit op?”
De staatssecretaris voor belastingen hield het bij een formeel antwoord en verwees de GroenLinks-PvdA door naar minister Dijkgraaf. Die zou hierover in op 30 november hebben gesproken gesprek met de rectoren van universiteiten. ”Daarbij is ook gesproken over de balans tussen bijzondere en gewone hoogleraren, met en zonder nevenfunctie of externe financier. Hij stuurt hierover binnenkort een brief aan de Tweede Kamer”, liet Van Rij weten.
Een hoogleraar hoort in principe onafhankelijk te zijn
Martens noemde nog wat cijfers in reactie op dit antwoord van de minister en beloofde dit onderwerp niet los te laten. “Ik noem graag nog een paar cijfers. Slechts 13 procent van de hoogleraren Belastingrecht is op dit moment onafhankelijk, en 65 procent heeft een commerciële betrekking bij een adviesbureau. Van de speciale leerstoelen zijn 20 van de 25 niet onafhankelijk. Dit kan op de lange termijn niet.”
Volgens de senator van GroenLinks-PvdA heeft het afnemende vertrouwen in de universiteit onder andere hiermee te maken. “We moeten dit probleem oplossen. In de samenleving bestaat de situatie dat mensen steeds minder vertrouwen hebben in bijvoorbeeld de universiteit of de overheid. Dat heeft te maken met dit soort zaken. Het is sluipenderwijs ontstaan. We moeten dat niet normaliseren. Een hoogleraar hoort in principe onafhankelijk te zijn.”
